كازوئو ایشی گورو
در بعضی قسمت های داستان چنین به نظر می‌رسد مثلا دختر هنرمند راوی انكار می‌كند و اصلا نمی‌فهمد كه منظور پدر از بی احتیاطی نكردنش در جلسه خواستگاری خواهرش این بوده كه پدر پیشینه اش را پنهان كند....
                                                         
غرق در جهان های شناور یك متن
«لذت بردن از زیبایی جهانی كه به اعتبارش شك داری، دشوار است. جهانی كه بهترین چیزهایش در شب جمع می‌شوند و صبح ناپدید می‌شوند، آن چیزی كه مردم به آن جهان شناور می‌گویند
 اصطلاح جهان شناور در زبان ژاپنی معادل اوكی یو است كه سبك نقاشی سنتی در ژاپن است و به معنای تصاویر دنیای جاری و جهان گذران است و به طور عام نام جنبشی در مردم نگاری ژاپنی است كه در آن تصاویری از گیشاها، بازیگران معروف، صحنه های سیرك، شعبده بازی مردم كوچه و بازار آن روزگار ژاپن به صورت باسمه های چاپی كشیده می‌شد.

 «هنرمندی از جهان شناور» یكی دیگر از رمان های كازوئو ایشی گورو است، نوشته شده به سال 1986 كه برنده جایزه وایت بورد سال 1989 شد. این رمان به تازگی با ترجمه یاسین محمدی از سوی نشر افراز در ایران منتشر شده است. از این نویسنده پیش از این رمان های «بازمانده روز»، «شبانه ها»، «وقتی یتیم بودیم» و «هرگز رهایم مكن» به فارسی برگردانده شده بود. این رمان نیمه بلند همچون بسیاری از كتاب های ایشی گورو به حسرت هایی در گذشته از دست رفته و دنیای محدود انسان ها می‌پردازد. در داستان های سه كتاب اول ایشی گورو «منظره پریده رنگ تپه ها»، «هنرمندی در دنیای شناور» و «بازمانده روز» همین نگرانی ها را در شخصیت اول داستان می‌شود دید. شخصیت هایی كه مدام گذشته را جست وجو می‌كنند تا بفهمند چه اتفاق هایی افتاده است یا چه فاجعه بزرگ دیگری در انتظارشان است. جالب اینكه این سه رمان همه در زمان پس از جنگ جهانی دوم رخ می‌دهد، زمانی كه از ژاپن تنها ویرانه یی برجا مانده بود. كازوئو ایشی گورو، نویسنده ژاپنی كه از كودكی در انگلستان زیسته است و از پنج سالگی ژاپن را به همراه والدینش ترك كرده هنوز بیشتر داستان هایش را در فضای ژاپن می‌نویسد. به قول خودش وقتی درباره ژاپن می‌نویسد انگار چیزی رمزگشایی می‌شود. شیوه روایت رمان سیال است. زمان معنای دقیقی در روایت ها ندارد و به گونه یی شناور است. راوی از سال ها پیش روایت می‌كند و بعد آن روایت را در زمان حال قضاوت می‌كند. رمان در سال های 48، 49 و 50 روایت می‌شود و گویی این زمان ها چندان معنای واقعی ندارند و راوی تنها در لحظاتی در این زمان ها به سر می‌برد و پس از آن به زمان های گذشته سفر می‌كند، شاید بار حسرتی را هم كه بر دوش خواننده می‌گذارد به جهت همین سیر در گذشته داستان است. رمان با شگردهایی كه گویی دارد برای مخاطب به طور خصوصی چیزی را تعریف می‌كند یا آدرسی را می‌دهد توانسته خواننده را به فضایی دوستانه بكشاند تا از بار سنگین معنا های درونی رمان كمی‌ بكاهد. اما رمان «هنرمندی از جهان شناور» رمانی است كه خواننده را در دل خود به جهان های شناوری فرا می‌خواند و ما همراه هنرمند راوی، جهان های شناور او را در سفرهایش به گذشته تجربه می‌كنیم. جهان های شناوری كه هر كدام خرده روایت هایی در دل خود دارند و لایه هایی از زندگی یك هنرمند در سال های دهه 50 ژاپن را به تصویر می‌كشند. اگرچه شیوه كار او این گونه است كه مكان و زمان رمان هایش را پس از پایان رمان و با توجه به فضای قصه اش مشخص می‌كند و می‌گذارد شخصیت هایش داستان را در بی مكانی و بی زمانی سر كنند تا بعد با توجه به فضای قصه، مكان و زمانی را بر آنها تحمیل كند. البته ترجمه این رمان كه روان و در عین پیچیدگی های زبانی اش ساده است، توانسته به القای فضای رمان كمك كند. زبان ترجمه این رمان، تا حدودی رسمی‌و متناسب با آداب دانی های سنتی است كه مترجم توانسته به خوبی این زبان را نه تنها در گفت وگوهای شخصیت ها بلكه در نوع بیان روایت اعمال كند. زبان روایت نیز همچون زبان شخصیت ها زبانی سرد و رسمی‌است كه اگرچه مدام از گذشته می‌گوید اما زبانی حسرت آلود را به كار نگرفته است، بلكه همین سردی در بیان توانسته تا حد زیادی فضای سرد و تا حدی بی اعتماد حاكم بر روایت را منعكس كند. ایشی گورو در گفت وگویی درباره رمان هنرمندی از جهان شناورگفته بود كه شخصیت اصلی رمان را از دل یكی از شخصیت های نخستین رمانش «منظره پریده رنگ تپه ها» بیرون كشیده و همان شخصیت معلم در آن رمان را بسط داده است تا به شخصیت راوی رمان هنرمندی از جهان شناور برسد چراكه فكر می‌كرده باید درباره هنرمندی بنویسد كه به هنرش آلوده شده و همه جهان را از دریچه هنرش به تماشا نشسته و نیاز دارد كه به ارزش هایش نگاهی بیندازد و همین جرقه نوشتن رمان شده، رمانی كه راوی اش هنرمند اوكی یو كاری است كه در زمان جنگ هنر را رها می‌كند و به فعالیت های جنگی می‌پردازد. داستان این رمان به دوران پس از جنگ جهانی دوم در ژاپن بازمی‌گردد، روزگاری كه ژاپن پس از حمله شیمیایی امریكا به هیروشیما و ناكازاكی و پس از مقاومت و كشته شدن بسیاری از مردم، سر تسلیم فرود آورد.

  همان زمانی كه امپراتور هیروهیتوی بزرگ كه مدام فرمان مقاومت و جنگ را به مردمش می‌داد، سرانجام خودش در پشت میكروفن های رادیو از مردم خواست كه شكست را بپذیرند و از آن پس به جای مقاومت در برابر امریكا، ژاپنی ها یكسره رویه تازه یی را پیش گرفتند كه خلاف روش های پیشین كاملاصلح طلبانه به نظر می‌آمد و خیلی زود با ادامه این شیوه كنار آمده و سازگار شدند. اما در این میان نسلی كه هنوز پایبند سنت های ژاپنی بود، سرگردان شد. قهرمان داستان «هنرمندی از جهان شناور» نیز از آن دسته هنرمندان است كه در تضاد میان سنت ژاپنی و یك جور مدرنیته بی سر و ته كه از بعد از حمله امریكا به ژاپن، مردم به راحتی آن را پذیرفتند، دست و پا می‌زند. تضادی كه نه تنها در جامعه اش كه در دل خانواده اش سر باز كرده و در خصوصی ترین مكان ها هم دست از سر راوی داستان بر نمی‌دارد. قصه، داستان هنرمندی را بازگو می‌كند كه همه تغییرات دنیای پیرامونش را از دریچه تاریخی هنرش می‌نگرد. هنرمندی سالخورده كه گمان دارد دلیل اینكه خواستگارهای دخترش می‌گذارند و می‌روند، این است كه او چندان خوشنام نیست و حالاكه ارزش ها عوض شده اند و جهان پیرامونش مدرن تر شده، به خاطر گذشته اش، مورد احترام نیست یا حتی به گمان خودش مورد مواخذه است. اما رمان به گونه یی پیش می‌رود كه خواننده گمان می‌كند شاید اینها فقط تصورات این هنرمند باشند كه در بعضی قسمت های داستان چنین به نظر می‌رسد مثلا دختر هنرمند راوی انكار می‌كند و اصلا نمی‌فهمد كه منظور پدر از بی احتیاطی نكردنش در جلسه خواستگاری خواهرش این بوده كه پدر پیشینه اش را پنهان كند. اما دوستان و شاگردان قدیمی‌اش و حتی دخترها در خانه اش طوری با او برخورد می‌كنند كه به نظر می‌رسد از چیزی درباره پدرشان ناراحتند و از منظر پدر این گونه استنباط می‌شود كه پیشینه پدر، آنها را این همه دلگیر كرده است. از سویی می‌توان در جهان واقع دلیل تمام برخوردهای سرد خانواده هنرمند و دوستانش با او را همان پیشینه هنرمند دانست. به راستی رمان بین ذهن هنرمند راوی داستان و آنچه در واقعیت در جهان بیرون جریان دارد، معلق و شناور است. شاید نام رمان هم بی ارتباط به این شناوری در جهان ذهن هنرمند و دنیای واقعی پیرامونش نباشد. رمان یك برهه تاریخی از ژاپن را روایت می‌كند: زمانی در حال گذار از سنت به مدرنیته در اوضاع سیاسی اجتماعی ژاپن. «هنرمندی از جهان شناور» قصه سه نسل است در یك زمان حساس از تاریخ ژاپن، در فاصله زمانی كه امپراتور شكست را پذیرفته، خون ها ریخته شده و مردم به سیاق حاكمان شان كه روزگاری با قدرتی كه می‌خواستند حاكم شوند می‌جنگیدند، حالابا قدرت همگام شده اند تا پیشرفت كنند.

 رمان گویی در نهفت خود منظری به این نكته دارد كه شاید هنرمند باید در جهان شناورش سیر كند. جهانی كه به گفته استاد موری سان در گذر است و هنرمند بهتر است به آنچه در جریان است در هنرش بپردازد، از زندگی اش لذت ببرد و در بوم نقاشی اش طرحی از جهان گذران بزند. «وقتی به گذشته ام نگاه می‌كنم و می‌بینم آن را وقف وظیفه به تصویر كشیدن زیبایی یگانه آن جهان كرده ام... هیچ كس نمی‌تواند وادارم كند باور كنم وقتم را تلف كرده ام.»



گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture
  
منبع: روزنامه اعتماد


مطالب پیشنهادی:
موراكامی در كارخانه ترجمه ایران!
گفت‌وگو با دن‌ براون درباره خواب زمستانی‌اش در تابستان!
ماشالا، ماشالا، دِ آسیس!!
یك مكزیكی جهانی
نگاهی به رمان در ستایش مرگ نوشته ژوزه ساراماگو