اولین‌بار نیست كه پزشكی و زندگی حرفه‌ای پزشكان دستمایه ساخت یك سریال تلویزیونی قرار می‌گیرد. همین 2 سال پیش سریال «سایه تنهایی» به كارگردانی بیژن شكرریز به مسائل پزشكان اختصاص داشت یا چند سال قبل‌تر ابراهیم حاتمی‌كیا فضای بیمارستانی را در سریال «حلقه سبز» محور قصه خود قرار داده بود.
زمین انسان‌ها به وسیله یكی از كارگردان‌های خوب سینمای ایران، ابوالحسن داوودی ساخته شده كه در سال‌های اخیر 2 فیلم «تقاطع» و «زادبوم» وی مورد توجه منتقدان قرار گرفت و حضور او در تلویزیون می‌تواند سطح دیگری از سریال‌سازی را محك بزند. زمین انسان‌ها واجد 2 ویژگی دراماتیكی است؛ یكی استفاده از بیمارستان به عنوان لوكیشن اصلی قصه، ماجراها و مناسبات كاری كه در آن رخ می‌دهد و دوم شخصیت‌های اصلی قصه كه پزشك هستند و در حال گذراندن دوران آموزشی برای تخصص. شاخه تخصصی آنها یعنی مغز و اعصاب به لحاظ نمادین و كاربردی، تناسب نمایشی خوبی با قصه دارد. اصلا موقعیت پزشكی در این سریال بستری فراهم می‌كند تا از ظرفیت‌های انسانی ـ عاطفی آن برای روایت داستان‌های گوناگون استفاده شود. بیمارستان اینجا مكان ثابتی است كه هر بار با ورود بیماران تازه به آن، قصه جدیدی هم روایت می‌شود. نمونه این جنس قصه گویی را مثلا در «مسافرخانه مهتاب» مهدی رحمانیان نیز دیده بودیم. در واقع ساختار روایت در این سریال سویه اپیزودیك دارد و یك قصه خطی را دنبال نمی‌كند، اگرچه فضای كلی درام و شخصیت‌هایی كه در آن قرار دارند، ثابت هستند. یكی از امتیازاتی كه همان ابتدا در سریال زمین انسان‌ها توجه مخاطب را به خود جلب می‌كند، ترسیم موقعیت بیمارستانی و اعمال پزشكی در آن است، ولی یكی از ضعف‌های همیشگی سریال‌های تلویزیونی ما، بی‌‌توجهی و دقت لازم نداشتن در بازنمایی فرآیند بیمارستانی است كه سرشار از خطاهای پزشكی بوده و همواره مورد انتقاد جامعه پزشكان قرار می‌گیرد، اما در این سریال به نظر می‌رسد كارگردان در به تصویر كشیدن موقعیت‌های حرفه‌ای دانش پزشكی و فرآیند بیمارستانی آن وسواس بیشتری داشته و حتی در قسمت اول از یك عمل جراحی واقعی برای تعریف قصه خود بهره گرفته است. استفاده از این تمهیدات كمك كرده تا یك فضای مستندگونه به سریال تزریق شود كه وجوه رئالیستی روایت را تقویت می‌كند. این رویكرد موجب شده سریال زمین انسان‌ها در عین استفاده از ظرفیت‌های نمایشی، به یك فیلم آموزشی در حوزه پزشكی هم تبدیل شود. ضمن این‌كه به نظر می‌رسد داوودی در ساخت این سریال تحت تاثیر سریال معروف «پرستاران» و ساختار روایی و شخصیت‌پردازی آن بوده است.
زمین انسان‌ها به وسیله یكی از كارگردان‌های خوب سینمای ایران، ابوالحسن داوودی ساخته شده كه در سال‌های اخیر 2 فیلم «تقاطع» و «زادبوم» وی مورد توجه منتقدان قرار گرفت و حضور او در تلویزیون می‌تواند سطح دیگری از سریال‌سازی را محك بزند. زمین انسان‌ها واجد 2 ویژگی دراماتیكی است؛ یكی استفاده از بیمارستان به عنوان لوكیشن اصلی قصه، ماجراها و مناسبات كاری كه در آن رخ می‌دهد و دوم شخصیت‌های اصلی قصه كه پزشك هستند و در حال گذراندن دوران آموزشی برای تخصص. شاخه تخصصی آنها یعنی مغز و اعصاب به لحاظ نمادین و كاربردی، تناسب نمایشی خوبی با قصه دارد. اصلا موقعیت پزشكی در این سریال بستری فراهم می‌كند تا از ظرفیت‌های انسانی ـ عاطفی آن برای روایت داستان‌های گوناگون استفاده شود. بیمارستان اینجا مكان ثابتی است كه هر بار با ورود بیماران تازه به آن، قصه جدیدی هم روایت می‌شود. نمونه این جنس قصه گویی را مثلا در «مسافرخانه مهتاب» مهدی رحمانیان نیز دیده بودیم. در واقع ساختار روایت در این سریال سویه اپیزودیك دارد و یك قصه خطی را دنبال نمی‌كند، اگرچه فضای كلی درام و شخصیت‌هایی كه در آن قرار دارند، ثابت هستند. یكی از امتیازاتی كه همان ابتدا در سریال زمین انسان‌ها توجه مخاطب را به خود جلب می‌كند، ترسیم موقعیت بیمارستانی و اعمال پزشكی در آن است، ولی یكی از ضعف‌های همیشگی سریال‌های تلویزیونی ما، بی‌‌توجهی و دقت لازم نداشتن در بازنمایی فرآیند بیمارستانی است كه سرشار از خطاهای پزشكی بوده و همواره مورد انتقاد جامعه پزشكان قرار می‌گیرد، اما در این سریال به نظر می‌رسد كارگردان در به تصویر كشیدن موقعیت‌های حرفه‌ای دانش پزشكی و فرآیند بیمارستانی آن وسواس بیشتری داشته و حتی در قسمت اول از یك عمل جراحی واقعی برای تعریف قصه خود بهره گرفته است. استفاده از این تمهیدات كمك كرده تا یك فضای مستندگونه به سریال تزریق شود كه وجوه رئالیستی روایت را تقویت می‌كند. این رویكرد موجب شده سریال زمین انسان‌ها در عین استفاده از ظرفیت‌های نمایشی، به یك فیلم آموزشی در حوزه پزشكی هم تبدیل شود. ضمن این‌كه به نظر می‌رسد داوودی در ساخت این سریال تحت تاثیر سریال معروف «پرستاران» و ساختار روایی و شخصیت‌پردازی آن بوده است.
در زمین انسان‌ها تلاش شده چهره و تصویر متفاوتی از پزشكان و حرفه پزشكی ترسیم و سویه عاطفی و انسانی آن برجسته‌تر شود. روابط و مناسبات عاطفی بیمار و پزشك در این قصه بیش از آثار مشابه مورد توجه قرار گرفته است و در واقع اینجا صرفا با یك پزشك به معنای متداولش مواجه نیستم، بلكه حكیم و حبیب بودن بر طبیب بودن برتری یافته و كارگردان با ارجاع به موقعیت تاریخی و فرهنگ پزشكی در كشور ما تلاش كرده تصویر حكیمانه‌ای از پزشك ترسیم كند. در گذشته پزشكان صرفا به معالجه جسمانی بیمار توجه نكرده و به روح و عاطفه وی نیز اهتمام داشتند. به همین دلیل نیز طبیبان از اقشار مورد وثوق و اعتماد مردم بودند كه به گرهگشایی از مشكلات عاطفی و روانی آنها نیز می‌پرداختند. تخصص پزشكان این سریال در رشته مغز و اعصاب به مناسبات‌شان، معنی عمیق‌تر و منطقی‌تری بخشیده است. مثلا رابطه علی نصیریان به عنوان یك پزشك با بیماری كه قلبش را عمل كرده به یاد بیاورید و این‌كه او در مقام پزشك چقدر تلاش می‌كند تا به او روحیه دهد و كمكش كند. از طرف دیگر با پزشكی كه صدرالدین شجره نقشش را بازی می‌كند مواجه هستیم كه فردی جدی و خشك است كه در ظاهر چندان به ارتباط عاطفی با بیمارانش علاقه‌ای ندارد و خیلی رسمی با آنها روبه‌رو می‌شود. كارگردان تلاش كرده چهره‌های مختلفی از پزشكان را در این قصه به تصویر بكشد تا شیوه‌های مختلف رفتار و اخلاق پزشكی را در بستر این تفاوت‌های فردی و شخصیتی روایت كند. به عبارت دیگر در این سریال، چهره انسانی پزشك، مقدم بر وجوه حرفه‌ای وی ترسیم و حبیب بودن، جایگزین طبیب بودن شده است.
اگرچه بیمارانی كه وارد این بیمارستان می‌شوند، قصه‌ای را با خود به همراه می‌آورند، اما هر كدام گذشته و خاطراتی دارند كه به‌واسطه تعلیق دراماتیكی مرور شده و هویت اجتماعی و روانی آدم‌ها در كنار ماهیت جسمانی آنها قرار می‌گیرد تا زمین انسان‌ها به یك سریال كاملا انسانی تبدیل شود كه درام آن مبتنی بر تجربه‌های بشری شكل گرفته است. ضمن این‌كه درام بین 2 گروه عمده پزشكان و بیماران تقسیم می‌شود كه هر كدام به تناسب موقعیت و جایگاه دراماتیكی خود اهمیت دارند، نه براساس منزلت اجتماعی آنها در واقعیت. این نگاه از تاویل یك‌سویه كارگردان نسبت به شخصیت‌های قصه كاسته و داستان یكدست و منسجم‌تری را به تصویر می‌كشد. البته بازی علی نصیریان و صدرالدین شجره را به عنوان شخصیت‌های اصلی قصه نباید نادیده گرفت كه صلابت و جذابیت بیشتری به كل مجموعه بخشیده است.
اگرچه بیمارانی كه وارد این بیمارستان می‌شوند، قصه‌ای را با خود به همراه می‌آورند، اما هر كدام گذشته و خاطراتی دارند كه به‌واسطه تعلیق دراماتیكی مرور شده و هویت اجتماعی و روانی آدم‌ها در كنار ماهیت جسمانی آنها قرار می‌گیرد تا زمین انسان‌ها به یك سریال كاملا انسانی تبدیل شود كه درام آن مبتنی بر تجربه‌های بشری شكل گرفته است. ضمن این‌كه درام بین 2 گروه عمده پزشكان و بیماران تقسیم می‌شود كه هر كدام به تناسب موقعیت و جایگاه دراماتیكی خود اهمیت دارند، نه براساس منزلت اجتماعی آنها در واقعیت. این نگاه از تاویل یك‌سویه كارگردان نسبت به شخصیت‌های قصه كاسته و داستان یكدست و منسجم‌تری را به تصویر می‌كشد. البته بازی علی نصیریان و صدرالدین شجره را به عنوان شخصیت‌های اصلی قصه نباید نادیده گرفت كه صلابت و جذابیت بیشتری به كل مجموعه بخشیده است.
سریال زمین انسان‌ها فراتر از وجوه دراماتیكش 2 ویژگی و كاركرد بسیار مهم دارد كه این دو را در دل قصه خود و در تار و پود داستان گنجانده است؛ یكی توجه به جزئیات پزشكی و نمایش آنها كه شاید كمتر در سریال‌های ایرانی به آن توجه شده و دیگری، برجسته كردن تعامل و رابطه بیمار و پزشك كه هم درام از درون همین مناسبات شكل می‌گیرد و هم فرهنگ‌سازی در ارتباط با حقوق بیمار و پزشك از حیث انسانی به تصویر كشیده می‌شود. در ضمن هیجان ناشی از این موقعیت نیز در تعلیق‌پذیری داستان تاثیر خوبی می‌گذارد.
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture
منبع: jamejamonline.ir/ سیدرضا صائمی
مطالب پیشنهادی:
تصاویر مجموعه تلویزیونی ساختمان پزشکان
در جستجوی هویت كرمانی در «مزرعه بی‌بی‌گندم»
مردی‌كه به دنیای طنازی پرتاب شد!
چند ساعتی در پشت صحنه سریال «ساختمان پزشكان» سروش صحت
گزارشی از سریال جدید و در حال ساخت مرضیه برومند