او توانسته بود بسادگی برنده یكی از مسابقه‌های تلویزیونی شود و یكشبه ثروت زیادی به دست بیاورد. جایزه و هیجان زیاد، دو ویژگی مسابقه‌های تلویزیونی در غرب است....

                                                         
چه كسی می‌خواهد میلیونر شود
 «چه دنیای خیالی زیبایی! وای چه احساسی داره ثروتی افسانه‌ای را ببری! این همه هیجان جمع شده فقط در یك مسابقه تلویزیونی!» وقتی از شدت هیجان دست و پایش را گم كرده بود و نمی‌دانست باید از خوشحالی چه بگوید این جملات را پشت سر هم ردیف می‌كرد.
او توانسته بود بسادگی برنده یكی از مسابقه‌های تلویزیونی شود و یكشبه ثروت زیادی به دست بیاورد. جایزه و هیجان زیاد، دو ویژگی مسابقه‌های تلویزیونی در غرب است؛ مسابقه‌هایی كه پس از آثار نمایشی بیشترین تعداد تماشاگر را به‌خود اختصاص داده‌اند.

تاریخچه مسابقه‌های تلویزیونی
تاریخچه مسابقه‌های تلویزیونی در غرب ـ كه یكی از محبوب‌ترین ژانرهای شبكه‌های تلویزیونی محسوب می‌شود ـ به زمانی دور بازمی‌گردد؛ دهه 30 میلادی كه البته تا امروز همچنان به بقای خود ادامه داده‌ است.
علت حیات چنین برنامه‌هایی این است كه مردم همیشه مسابقه‌ها را همچون راهی میانبر برای رسیدن به ثروتی افسانه‌ای می‌بینند.
در واقع، این ژانر تلویزیونی محبوبیت خود را مدیون بینندگانی است كه هر روزه موج تلویزیون خود را روی این برنامه تنظیم می‌كنند تا با همذت‌پنداری، پا به پای شركت‌كنندگان، هیجان ادامه حضور تا انتهای مسابقه را تجربه كنند.

این مسابقه‌ها، جزو برنامه‌های سرگرم‌كننده تلویزیونی محسوب می‌شوند كه در آن مردم عادی، شخصیت‌های تلویزیونی و حتی افراد مشهور در قالب گروهی یا انفرادی به رقابت می‌پردازند تا بهترین امتیاز را كسب كنند.
قدمت این مسابقه‌ها به زمان برنامه‌های مشابه رادیویی برمی‌گردد. اولین مسابقه تلویزیونی سال 1938 با نام «هجی كلمات» (spelling bee) روی آنتن رفت.
مسابقه بعدی كه با هدف تبلیغاتی روی آنتن‌ رفت «حقیقت یا پیامد» (Truth or Consequence) در سال 1941 بود كه اولین اپیزود آن به طور آزمایشی پخش شد.
جوایز این مسابقه‌ها اغلب پول نقد، سفر به اقصی نقاط دنیا و اهدای كالاها و خدماتی است كه اسپانسر‌های برنامه به برندگان اعطا می‌كنند كه البته در مقابل این بذل و بخشش، هدف تبلیغاتی آن كالا یا خدمات تامین می‌شود.
با نفوذ تلویزیون دربین مردم در دهه 50 میلادی، مسابقه‌های تلویزیونی نیز بسرعت جایگاه محكمی میان اقشار مختلف مردم پیدا كرد.

در آن زمان، این مسابقه‌ها به دو دسته تقسیم می‌شدند: مسابقه‌هایی كه در آن جوایز نه‌چندان قیمتی به برندگان اهدا می‌شد و زمان پخش آنها در ساعاتی از روز بود كه اغلب بینندگان آن را زنان خانه‌دار تشكیل می‌داد. در واقع، هدف و مخاطب اصلی این برنامه‌ها زنانی بودند كه به سرگرمی در خانه پس از انجام كارهای روزمره خود نیاز داشتند.
دسته دوم مسابقه‌هایی با جوایزی نفیس‌تر كه در ساعات پربیننده روی آنتن تلویزیون می‌رفت. در این برهه، از محبوب‌ترین آنها در دسته دوم می‌توان به مسابقه «سوال شصت هزار دلاری» و «بیست و یك» اشاره كرد.
با وجود این، این نوع مسابقه‌ها طول عمر كوتاهی داشتند. علت موفق نبودن آنها، بویژه سال 1959 تقلب اسپانسر‌های مسابقه برای جذب مخاطبان بیشتر بود كه لطمه زیادی به شهرت این برنامه سرگرم‌كننده تلویزیونی وارد آورد.
به‌طور مثال، اسپانسر‌ها با دادن پاسخ‌های سوالات پیش از شروع مسابقه به شركت‌كنندگانی كه نسبت به دیگر رقابت‌كنندگان نزد مردم از محبوبیت بیشتر برخوردار بودند و در واقع به نوعی بیننده بیشتری را پای تلویزیون‌ها می‌كشاندند، سعی داشتند مخاطب بیشتری جذب كنند.
این رسوایی در شیوه اجرای برنامه باعث كمرنگ شدن محبوبیت مسابقه‌ها شد و در رتبه‌بندی برنامه‌های تلویزیونی به پایین‌ترین جایگاه سقوط كرد.
این مساله موجب شد بسیاری از این برنامه‌ها در ساعات پربیننده تلویزیونی كنسل شوند و در نهایت، در دهه 50 میلادی بیشتر مسابقه‌ها تعطیل شد.
به دنبال این رسوایی، شبكه‌های تلویزیونی بحث حذف كامل برنامه‌های اسپانسرمدار را در ساعات پربیننده تلویزیونی مطرح كردند.
در دهه 60 میلادی تنها برنامه سرگرم‌كننده و مسابقه تلویزیونی كه حیات خود را در این دوره ركود ادامه داد مسابقه‌های تلویزیونی صبحگاهی بود كه به عنوان پای ثابت در كنار نمایش‌های كم‌ارزش تلویزیونی (soap opera)، بازپخش برنامه‌های قبلی و همچنین پخش فیلم‌های قدیمی روی آنتن می‌رفت.
در دهه 70 میلادی، دو مجموعه قوانین درباره مسابقه‌های تلویزیونی تصویب شد كه بر صنعت تلویزیون و حرفه تولید‌كنندگان برنامه‌های تلویزیونی تاثیری بزرگ گذاشت.
این قوانین، مالكیت شبكه نسبت به برنامه‌های تلویزیونی را ـ كه خارج از حیطه كاری‌شان بود ـ محدود می‌كرد و در برابر آن، دست تولید‌كنندگان مستقل را نسبت به برنامه‌های خود بازتر. در نتیجه این تحولات، چند مسابقه تلویزیونی جدید در دهه 70 میلادی روی آنتن‌ها رفت.
***

 با اجرای قوانین، حذف اسپانسر‌ها در تولید برنامه‌هایی از این دست، مسابقه‌های تلویزیونی بازگشتی موفق‌تر نسبت به گذشته داشتند.
البته عواملی غیر از قوانین فوق به بازگشت این نوع از برنامه‌های سرگرم‌كننده كمك كرد.
مسابقه‌ها از نظر محتوا تغییر شكل دادند. در مسابقه‌های قبلی سوال‌ها بسیار آكادمیك و تخصصی بود.
اما با معرفی مسابقه‌های جدید، سوالات از قالب استاندارد خارج شد و به دور محور سوالاتی درباره دانش روزمره و اطلاعات عمومی چرخید.
این تنها محتوای مسابقه نبود كه دچار استحاله می‌شد، بلكه دكور و صحنه اجرا نیز تغییر شكل دادند. در طراحی صحنه و دكوراسیون از رنگ‌های اصلی، بسیار شاد و پردرخشش، افكت‌های صوتی و بصری بسیار غنی و دكورهای پرزرق و برق استفاده می‌شد.
در این دهه، نسل جدیدی از بینندگان و مخاطبان تلویزیون را تشكیل می‌داد و در پی آن،، مخاطبان جدید خواهان نوآوری و هیجان بیشتر بودند.
در این زمان، تولید تلویزیون‌های رنگی نیز كه به بازار‌های مصرف‌كنندگان راه یافته بود و البته خرید آن نیز چندان گران نبود، به رونق این‌گونه مسابقه‌های پرزرق و برق كمك كرد.
استفاده از رنگ‌های شاد در جذب مخاطبان با وجود تلویزیون‌های رنگی نقشی بسیار مهم ایفا می‌كرد. این دسته از برنامه‌های تفریحی همیشه به یك وضع باقی نمی‌مانند؛ گاهی چنان محبوب می‌شوند و گاهی همه جذابیت خود را از دست می‌دهند.

مثلا اواخر دهه 70 میلادی، بار دیگر مسابقه‌های تلویزیونی محبوبیت خود را میان مردم از دست دادند. اما نه به دلایلی كه قبلا از آن سخن به میان رفت، بلكه به خاطر شاغل شدن زنان در جامعه در این مقطع زمانی از یك طرف و ورود سریال‌های نمایشی و ملودرام‌های فوق‌العاده احساسی به شبكه‌های تلویزیونی از طرف دیگر، مسابقه‌های تلویزیونی بار دیگر رنگ باختند و مخاطبان خود را از دست دادند.
این روند نزولی به‌گونه‌ای شدت یافت كه اوایل دهه 80 بجز سه مسابقه به آرامی ناپدید شدند. سه مسابقه‌ای كه در این دوره به حیات خود ادامه داد عبارت بودند از: گردونه ثروت، خطر و این قیمت درسته.
***

 با تحولات شگرف در فناوری و علم بشری، بار دیگر نسل جدیدی از این برنامه‌ها به شبكه‌های تلویزیونی راه یافت.
البته این بار هدف كودكان بودند. مسابقه‌هایی برای كودكان طراحی و اجرا شد كه در نوع خود موفقیتی بزرگ به همراه داشت. استفاده از فناوری مدرن در مسابقه‌ها به جذابیت برنامه می‌افزود.
به طور مثال، بوردهای رایانه‌ای، جایگزین بورد‌های مقوایی شد. در طراحی سوالات و حتی در اجرای مسابقه هم از فناوری جدید استفاده شد.
تا این زمان دنیای مجری مسابقه‌ها، دنیایی مردانه بود. اما با ورود فناوری و تغییرات ساختاری و فرهنگی در جامعه، در اجرای آن نیز تحولاتی صورت گرفت و تعداد زنان مجری این‌گونه مسابقه‌ها فزونی یافت. از معروف‌ترین مسابقه‌هایی كه توانستند خود را با شرایط روز تطبیق دهند، گردونه ثروت و مسابقه خطر بودند.
یك دهه بعد، یعنی دهه 90 میلادی، بار دیگر ساختار اجرای مسابقه‌ها دستخوش تغییر و تحول شد. در نسل جدید مسابقه‌های تلویزیونی، شركت‌كنندگان مسابقه در واقع همان بینندگان آن برنامه بودند.
یعنی بینندگان با برنامه تماس تلفنی می‌گرفتند و به سوالات به طور زنده پاسخ می‌دادند. این نوع از مسابقه‌های معروف به مسابقه‌های تعاملی به شبكه‌های تلویزیونی معرفی شد. گرچه عمری یكساله یا كمی بیشتر به خود ندید.
***

هم‌اكنون كه در قرن بیست و یكم هستیم، مسابقه‌های تلویزیونی با اعطای جوایزی بالاتر و هیجانی بیشتر، همچنان به راه خود ادامه می‌دهند. امروزه چنین مسابقه‌هایی جزء لاینفك فرهنگ عامه شده است.
آنها مهمانان هرروزه ما در رادیو و تلویزیون شده‌اند. جنبه‌هایی كه هنوز این مسابقه‌ها را محبوب و جذاب نگه داشته تنش، تعجب، انرژی، هیجان، ثروت، ارزش‌های آموزشی و البته چرند و پرند‌هایی است كه این مسابقه‌ها به تماشاچی‌های خود عرضه می‌دارند.

انواع مسابقه‌های تلویزیونی
مسابقه‌های تلویزیونی در اشكال مختلف روی آنتن می‌رود؛ مانند مسابقه‌های بیست سوالی كه بیشتر بر اطلاعات عمومی افراد تمركز دارد. یك نمونه معروف آن مسابقه جپردی به معنی خطر (jeopardy) است.
 نوع دیگر در قالب حل معما و یافتن كلمات است. معروف‌ترین آن مسابقه گردونه ثروت (Wheel of Fortune) است. نوع بعدی در قالب بدلكاری (Stunt game Show) است.
در این نوع مسابقه، شركت‌كنندگان به چالش‌های فیزیكی كشانده می‌شوند و حتی مسابقه‌ها در حد ورزش‌های مخاطره‌آمیز یا همان ماجراجویی ورزشی (Extreme Sports) برگزار می‌شود.
البته گاهی چاشنی خنده نیز به آن افزوده می‌شود. به طور مثال شركت‌كنندگان مجبورند از روی یك استخر آب عبور كنند، اما عبور به همین سادگی نیست بلكه باید خود را از روی یك تخته متحرك از این سوی استخر یا دریاچه به آن سوی دیگر برسانند، در حالی كه تعادل خود را نیز روی تخته حفظ می‌كنند.
در بیشتر موارد، شركت‌كنندگان قادر به حفظ تعادل خود نیستند و به داخل دریاچه یا استخر می‌افتند كه موجبات خنده خود و تماشاچیان را فراهم می‌آورند.
برخی مسابقه‌ها به طور موزیكال برگزار می‌شود. البته در این نوع مسابقه‌ها شركت‌كننده باید نام ترانه‌ها، آوازها و گاهی هم خواننده آن یا حتی آلبوم خواننده را با توجه به پخش بخشی از موسیقی بدون كلام از آن ترانه بخصوص حدس بزند.
نوعی دیگر نیز معروف به رنج‌نامه‌خوانی (Agony Show) است كه بیشتر به تاك شو (Talk Show) شباهت دارد. در این مسابقه، شركت‌كنندگان باید درباره رنج‌ها و سختی‌های زندگی خود داستانی سر هم كنند. آن‌ كس كه داستان غم‌انگیزش از همه باورپذیر‌تر باشد، برنده مسابقه می‌شود.

معروف‌ترین مسابقه‌های تلویزیونی
ـ خطر
ـ گردونه ثروت
ـ معامله یا بی‌معامله
ـ كی می‌خواهد میلیونر بشود؟
ـ هجی كلمات
ـ شمارش معكوس
ـ شاه گاوصندوق
ـ مسابقه تلفنی (ایران)‌
ـ آشپزخانه جهنمی
ـ به دنبال گنج
دهه 50؛ انقلاب در شیوه اجرا و دكور مسابقه‌ها

ابتدا اولین مسابقه‌های تلویزیونی، از برنامه‌های رادیویی محلی به شبكه‌های تلویزیون محلی راه یافت. سپس بتدریج برای تامین جوایز، شبكه‌های بزرگ تلویزیونی با همكاری اسپانسرها این نوع برنامه‌های تفریحی و سرگرم‌كننده را تحت كنترل خود درآوردند و تولید كردند.
این ژانر تلویزیونی به دلیل كم‌هزینه بودن در تولید، داشتن دكوری ساده و كم‌خرج و گروه اجرایی كم‌تعداد، یكی از جذاب‌ترین برنامه در نوع خود شد.
در واقع، تولید آن پردرآمدتر و در عین حال سریع‌تر از دیگر برنامه‌های سرگرم‌كننده و تفریحی تلویزیون بود. تا اواخر دهه 40 و اوایل دهه 50، همچنان ساختار مسابقه و فضا و دكور آن در عین جدی بودن بسیار ساده باقی ماند.
صحنه مسابقه‌ها تنها با دیوارهای كاذب رنگی و فقط یك میز برای مجری مسابقه تزئین می‌شد. سوالات مطرح شده نیز دارای قالبی استاندارد بود؛ یك سوال ساده با یك جواب ساده. البته سوال‌ها بار علمی و آكادمیك زیادی داشتند. یعنی بیشتر تخصصی بودند تا اطلاعات عمومی.
اما نقش مجری مسابقه در هر چه جذاب‌تر كردن برنامه بسیار تعیین‌كننده بود. در واقع مجری مسابقه در موفقیت برنامه نقش‌محوری ایفا می‌كرد.
از مجریان معروف این دوره می‌توان به برت پاركز (Bert Parks) و باد كالیر (Bud Collyer) در مسابقه معروف قفل بانك را بشكن و جیمز مك‌كلین (James McClain) در مسابقه دكتر آی‌كیو اشاره كرد.
اما بتدریج افكت‌های تئاتری در دكور‌بندی این‌گونه مسابقه‌ها رخنه كرد به طوری كه در دهه 50 میلادی، انقلابی عظیم در شیوه اجرا و دكور این‌گونه برنامه‌ها پدید آمد.
برای جذابیت و هیجان‌بخشی بیشتر به مسابقه‌ها از برندگان قبلی استفاده می‌شد. همچنین حضور افراد مشهور مانند هنرپیشه‌ها و چهره‌های معروف تلویزیون و رادیو در این‌گونه مسابقه‌ها به هیجان و جذابیت مسابقه می‌افزود. دكور‌ها پیچیده‌تر و از نظر بصری پررنگ و لعاب‌تر می‌شد.
مبلغ جوایز نقدی مرتب بالا و بالاتر می‌رفت. در این زمان بود كه رسوایی معروف تقلب اسپانسر‌ها كه قبلا به آن اشاره داشتیم، اتفاق افتاد و ركودی یك دهه‌ای را در روند محبوبیت این دسته از مسابقه‌ها نزد بینندگان خود به دنبال داشت.


گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture
  
منبع: jamejamonline.ir

مطالب پیشنهادی:
همراه با صداهای خاطره انگیز مجموعه پرمخاطب «پرستاران»
تلویزیون آگاتا كریستی را زنده نگه داشت
ستاره اسکندری برای همه بچه ها مادری می‌کند!
تمام جنجال های برنامه هفت از آغاز تا امروز!!
وقتی مستشار از مرگ نمی‌ترسد!