امروزه نقش و تاثیر رسانه‌ها به ویژه رادیو و تلویزیون بر مخاطبان و آگاهی بخشی به آنان، انكارناپذیر و بسیار حائز اهمیت است كه بیشتر جنبه اطلاع رسانی، آموزشی، تفریحی و سرگرمی و از همه مهمتر نقش فرهنگ سازی در جوامع انسانی دارند.
در عصر حاضر با پیشرفت تكنولوژی‌های نوین، وسایل ارتباط جمعی در دسترس همگان قرار دارد و بیشتر اوقات فراغت خانواده‌ها صرف استفاده از انواع رسانه‌ها از جمله رادیو، تلویزیون، روزنامه، اینترنت، موبایل و خیلی از وسایل دیگر می‌شود. رسانه‌ها از طریق برجسته سازی، بر نگرشها، باورها و ارزشهای خاصی تاكید می‌كنند و تصور و ادراك افراد را از واقعیتها شكل می‌بخشند. یكی از وظایف رسانه‌ها این است كه واقعیتهای اجتماعی را به درستی به تصویر درآورند.
در عصر حاضر با پیشرفت تكنولوژی‌های نوین، وسایل ارتباط جمعی در دسترس همگان قرار دارد و بیشتر اوقات فراغت خانواده‌ها صرف استفاده از انواع رسانه‌ها از جمله رادیو، تلویزیون، روزنامه، اینترنت، موبایل و خیلی از وسایل دیگر می‌شود. رسانه‌ها از طریق برجسته سازی، بر نگرشها، باورها و ارزشهای خاصی تاكید می‌كنند و تصور و ادراك افراد را از واقعیتها شكل می‌بخشند. یكی از وظایف رسانه‌ها این است كه واقعیتهای اجتماعی را به درستی به تصویر درآورند.
در طی سالهای اخیر در كشور ما، روند رشد تولید سریالهایی با مضامین مذهبی، اجتماعی، خانوادگی، پلیسی، طنز و... در سیمای جمهوری اسلامی ایران، رو به افزایش است كه می‌تواند جایگزین مناسبی برای سریالهای عمدتا پلیسی و جنایی خارجی باشد كه ضمن مثمر ثمر بودن، تاثیر بسزایی نیز بر مخاطبان دارد. چرا كه بعضی از سریالهای خارجی با فرهنگ و ارزشهای اجتماعی ما همخوانی ندارند.
برنامه‌های تلویزیونی درصدد هستند ارزشهای یك جامعه مطلوب را به افراد دیگر منتقل كنند و خانواده‌ها را در مقابل برخی از انحرافات و آسیبهای اجتماعی، واكسینه نموده و آگاهیهای لازم را به آنان ارائه دهند. هر قدر مفاهیم و ارزشها در برنامه‌های تلویزیونی تكرار و تاكید شوند، تاثیرپذیری بیشتری بر افراد جامعه خواهند داشت و به همین اندازه تكرار سریالهای پلیسی، جنایی و بیمارستانی تاثیرات روانی فوق العاده منفی در جامعه خواهند داشت، مثلا عصبیتهای غیر ضروری و خشونتهای ناخواسته را تولید و در رفتار افراد جامعه بروز می‌دهند. برای اینكه ساده تر بتوانیم تاثیر تلویزیون بر افراد جامعه را مورد بحث و بررسی قرار دهیم، سه عامل جداگانه زیر را میتوان در نظر گرفت؛ نوع برنامه تلویزیونی سن بینندگان یا مخاطبان پیام «كودكان، نوجوانان، جوانان و بزرگسالان»، شرایط و وضعیت اجتماعی مخاطبان، به عبارتی دیگر موقعیتی كه افراد تحت آن شرایط تماشاگر برنامه‌های تلویزیونی هستند.
برنامه‌های تلویزیونی درصدد هستند ارزشهای یك جامعه مطلوب را به افراد دیگر منتقل كنند و خانواده‌ها را در مقابل برخی از انحرافات و آسیبهای اجتماعی، واكسینه نموده و آگاهیهای لازم را به آنان ارائه دهند. هر قدر مفاهیم و ارزشها در برنامه‌های تلویزیونی تكرار و تاكید شوند، تاثیرپذیری بیشتری بر افراد جامعه خواهند داشت و به همین اندازه تكرار سریالهای پلیسی، جنایی و بیمارستانی تاثیرات روانی فوق العاده منفی در جامعه خواهند داشت، مثلا عصبیتهای غیر ضروری و خشونتهای ناخواسته را تولید و در رفتار افراد جامعه بروز می‌دهند. برای اینكه ساده تر بتوانیم تاثیر تلویزیون بر افراد جامعه را مورد بحث و بررسی قرار دهیم، سه عامل جداگانه زیر را میتوان در نظر گرفت؛ نوع برنامه تلویزیونی سن بینندگان یا مخاطبان پیام «كودكان، نوجوانان، جوانان و بزرگسالان»، شرایط و وضعیت اجتماعی مخاطبان، به عبارتی دیگر موقعیتی كه افراد تحت آن شرایط تماشاگر برنامه‌های تلویزیونی هستند.
این روزها از شبكه پنجم سیما شاهد پخش سریال «به كجا چنین شتابان» و تكرار آن از شبكه دوم سیما هستیم، كه یك مجموعه اجتماعی- خانوادگی است. موضوع سریال مربوط به اتفاقاتی كه در زندگی شخصیت اول سریال (یونس) كه در فكر طی كردن ره صد ساله در یك شب است، می‌باشد كه در این راه زیانها و تبعات زیادی متوجه او می‌شود. یونس كه دانشجوی رشته مهندسی عمران و در جستجوی كار می‌باشد، در خانواده ای بزرگ شده كه به اصول اولیه آن متعهد و پایبند است. اما در مقابل، شخصیت دیگر سریال (كتایون) در خانواده ای كه چندان به اصول یك خانواده اصیل و ایرانی پایبند و متعهد نیست و در آن فقط مسائل مادی مطرح و دچار آشفتگی است، زندگی می‌كند و موضوع اصلی سریال هم رابطه این دو شخصیت را به نمایش می‌گذارد و اینكه پدر كتایون كه شوهر عمه یونس نیز هست و از لحاظ مادی در سطح بالایی قرار دارد، به علت برخی اختلافات از زمان گذشته با پدر یونس، درصدد گرفتن انتقام از طریق یونس است.
این سریال به مسائلی می‌پردازد كه امروزه یكی از دغدغه‌های اصلی خانواده‌هاست و بسیاری از خانواده‌ها با آن روبرو هستند. طی نظرسنجیها و نظرات مخاطبان، سریالهایی كه با مضامین اجتماعی- خانوادگی ساخته می‌شوند، مخاطبین بیشتری را به خود اختصاص می‌دهند. از نمونه این نوع سریالها میتوان به سریال دلنوازان كه طی چند ماه گذشته از شبكه سوم سیما پخش شد، اشاره كرد. سریالی كه در آن مسئله مهم مهریه همسران مطرح می‌شود كه معمولادر نزد افراد سودجو مستمسكی برای سوء استفاده از ازدواجهای صوری قرار گرفته و بعد از عقد و یا حتی ازدواج، همسران مهریه خود را به اجرا می‌گذارند كه همین موضوع تعداد زیادی از دامادهای جوان را راهی زندان نموده است كه البته قوانین كشوری برای جلوگیری از این سوء استفاده تغییراتی نموده است.
این سریال به مسائلی می‌پردازد كه امروزه یكی از دغدغه‌های اصلی خانواده‌هاست و بسیاری از خانواده‌ها با آن روبرو هستند. طی نظرسنجیها و نظرات مخاطبان، سریالهایی كه با مضامین اجتماعی- خانوادگی ساخته می‌شوند، مخاطبین بیشتری را به خود اختصاص می‌دهند. از نمونه این نوع سریالها میتوان به سریال دلنوازان كه طی چند ماه گذشته از شبكه سوم سیما پخش شد، اشاره كرد. سریالی كه در آن مسئله مهم مهریه همسران مطرح می‌شود كه معمولادر نزد افراد سودجو مستمسكی برای سوء استفاده از ازدواجهای صوری قرار گرفته و بعد از عقد و یا حتی ازدواج، همسران مهریه خود را به اجرا می‌گذارند كه همین موضوع تعداد زیادی از دامادهای جوان را راهی زندان نموده است كه البته قوانین كشوری برای جلوگیری از این سوء استفاده تغییراتی نموده است.
مخاطبین بیشتر به دنبال موضوعاتی هستند كه می‌تواند در زندگی آنها به عینه اتفاق افتاده و یا اینكه امكان دارد در آینده برایشان اتفاق بیفتد، كه با آگاهی از آن موضوع بتوانند راههای پیشگیری و مقابله با آن را بیاموزند و آن را اجرا كنند و فرزندان خود را از این نوع آسیبها مطلع و با نگاهی پیشگیرانه راهنمایی نمایند.
اما در سریال اول كه مطرح شد، شخصیت اول سریال (یونس) با توجه به برخی از محدودیتهای مادی در زندگی خانوادگی و بدون اطلاع پدرش، پس از آشنایی و رفت و آمد با خانواده كتایون كم كم تحت تاثیر زندگی مرفه آنان قرار می‌گیرد و كار به جایی می‌رسد كه انجام برخی از كارهای معنوی او از قبیل خواندن نماز صبح به فراموشی سپرده می‌شود و حتی در میهمانی‌ها و مراسمی‌كه تا كنون نرفته، حضور می‌یابد و آداب و معاشرت آنان را می‌آموزد. حتی در مواجهه با نامزد خود (مریم) برای ازدواج، شرایطی را مطرح می‌كند كه پذیرش آن از سوی مریم غیر قابل تصور و باور است.سریال به «كجا چنین شتابان» دارای یك سری محاسن و معایبی است كه به نظرمی‌رسد محاسن آن بیشتر از معایب آن است. اما به هر روی باید اذعان نمود كه همچنان سریالهای تلویزیونی نیاز زیادی به استفاده از نظرات جامعه شناسان، روانشناسان و بویژه كارشناسان فرهنگی دارندكه خلاآن احساس می‌شود. از محاسن این سریال میتوان به نقش مهم خانواده در كنترل بحرانهایی كه ممكن است برای اعضای خانواده اتفاق بیفتد، اشاره كرد. یعنی در خانواده، والدین می‌بایست با فرزندان خود آن قدر دوست و رفیق باشند كه آنها به راحتی بتوانند مسائل و مشكلات خود را مطرح كنند؛ در غیر این صورت ممكن است از طریق دوستان یا افراد دیگری كه شاید صلاحیت كافی هم برای مشورت ندارند، هدایت و راهنمایی شوند كه می‌تواند منشا آسیبها و انحرافات اجتماعی فراوانی برای خانواده‌ها در پی داشته باشد. ولی افرادی هم هستند كه هر چند ارتباط خانوادگی با جوانان ندارند، اما می‌توانند توسط همین سریالها و دیگربرنامه‌ها به نسل جوان معرفی شوند كه بتوانند مشاوره‌های بسیار خوبی را در اختیار آنان قرار دهند، همچنین معرفی مراكز مشاوره خانواده و برجسته سازی نقش آنان توسط صدا وسیما می‌تواند منشا رخدادهای مثبتی در جامعه باشد.
اما در سریال اول كه مطرح شد، شخصیت اول سریال (یونس) با توجه به برخی از محدودیتهای مادی در زندگی خانوادگی و بدون اطلاع پدرش، پس از آشنایی و رفت و آمد با خانواده كتایون كم كم تحت تاثیر زندگی مرفه آنان قرار می‌گیرد و كار به جایی می‌رسد كه انجام برخی از كارهای معنوی او از قبیل خواندن نماز صبح به فراموشی سپرده می‌شود و حتی در میهمانی‌ها و مراسمی‌كه تا كنون نرفته، حضور می‌یابد و آداب و معاشرت آنان را می‌آموزد. حتی در مواجهه با نامزد خود (مریم) برای ازدواج، شرایطی را مطرح می‌كند كه پذیرش آن از سوی مریم غیر قابل تصور و باور است.سریال به «كجا چنین شتابان» دارای یك سری محاسن و معایبی است كه به نظرمی‌رسد محاسن آن بیشتر از معایب آن است. اما به هر روی باید اذعان نمود كه همچنان سریالهای تلویزیونی نیاز زیادی به استفاده از نظرات جامعه شناسان، روانشناسان و بویژه كارشناسان فرهنگی دارندكه خلاآن احساس می‌شود. از محاسن این سریال میتوان به نقش مهم خانواده در كنترل بحرانهایی كه ممكن است برای اعضای خانواده اتفاق بیفتد، اشاره كرد. یعنی در خانواده، والدین می‌بایست با فرزندان خود آن قدر دوست و رفیق باشند كه آنها به راحتی بتوانند مسائل و مشكلات خود را مطرح كنند؛ در غیر این صورت ممكن است از طریق دوستان یا افراد دیگری كه شاید صلاحیت كافی هم برای مشورت ندارند، هدایت و راهنمایی شوند كه می‌تواند منشا آسیبها و انحرافات اجتماعی فراوانی برای خانواده‌ها در پی داشته باشد. ولی افرادی هم هستند كه هر چند ارتباط خانوادگی با جوانان ندارند، اما می‌توانند توسط همین سریالها و دیگربرنامه‌ها به نسل جوان معرفی شوند كه بتوانند مشاوره‌های بسیار خوبی را در اختیار آنان قرار دهند، همچنین معرفی مراكز مشاوره خانواده و برجسته سازی نقش آنان توسط صدا وسیما می‌تواند منشا رخدادهای مثبتی در جامعه باشد.
نكته مثبت دیگر سریال را میتوان به نحوه تعامل و رفت و آمد خانواده‌ها و حضور در كنار یكدیگر بخصوص مادربزرگ خانواده كه به تازگی، او هم شوهرش را از دست داده، اشاره كرد و این نوع رفتار، پسندیده یك جامعه ایرانی و اسلامی است كه بزرگترها محور اصلی یك خانواده قرار می‌گیرند. یعنی همان مشاورانی كه در اینجا به عنوان افراد مورد اعتماد در بین اقوام و فامیل مطرح خواهند بود. از دیگر نكات مثبت سریال، بازی روان و مسلط نقش اول سریال (یونس) است كه به بیننده این حس را القا می‌كند تا كارهای او را به دقت دنبال كند. این سریال اراده سست فردی را به نمایش می‌گذارد كه برای به دست آوردن ثروت و قدرت، حاضر به انجام هر كاری و زیر پا گذاشتن تمامی ارزشهای خود است.
یكی از معایب این سریال، نحوه ارتباط و برخورد كتایون با یونس است كه با توجه به ارزشها و هنجارهای اجتماعی امروز و در بعضی از صحنه‌ها غیر قابل پذیرش در جامعه ماست. در این ارتباط میتوان به برخی از حركات نامتعارف و اضافه كتایون در مواجهه با یونس در این سریال اشاره نمود. به طور كلی برای ساخت سریالها در كشور ما با توجه به برخی مسائل فرهنگی و آموزه‌های دینی، معرفی و نمایش رفتارهای یك خانواده ای كه فاقد ارزشها و آموزه‌های دینی هستند، محدودیتهایی وجود دارد. همچنین رابطه میان دو جنس مخالف نیز به همین منوال می‌باشد، چنانچه در سریال به كجا چنین شتابان نیز شاهد آن هستیم. و این از جمله نكاتی است كه برای ارائه راهكارهای مناسب از نظر اسلام شناسان و مجموعا از دانشمندان علوم انسانی با تقاضای تحقیقات و مطالعات مفید میتوان كمك گرفت و برای سئوالات بی جواب، پاسخهای مناسب یافت و آنها را در ساخت فیلمها مد نظر قرار داد. یكی دیگر از معایب این سریال، نحوه بازی كردن برادر كوچكتر یونس با دستگاه پلی استیشن است كه اكثر بازیهای آن دارای مضامین خشن و مغایر با فرهنگ عمومی جامعه می‌باشد. حتی در زمان پخش این مجموعه، چندین دقیقه به پخش صحنه‌های كشتی كج اختصاص داده شده است، كه می‌تواند اثرات نامطلوبی بر مخاطبان داشته باشد. در صورتی كه اخیرا تولید بازیهای رایانه ای در كشورمان می‌رود تا توسعه و رونق خوبی پیدا نماید، شایسته است مسئولین صدا وسیما و تولید كنندگان این نوع مجموعه‌ها، دقت نظر بیشتری در این زمینه داشته باشند و یا اثرات مخرب استفاده از این گونه وسایل را نیز ضمن نمایش برجسته نمایند. در نتیجه میتوان گفت كه سریال به كجا چنین شتابان، هر چند كه یك مجموعه تلویزیونی كامل نیست اما در جذب مخاطب موقعیت نسبتا خوبی داشته و این كه بازیگران در ایفای نقش خود به خوبی عمل نموده اند و مانند همیشه كه فقط بازیهای خوب و محبوبیت بازیگران باعث برقراری توازن هر چند نسبی بین مخاطبان و برنامه‌های تلویزیونی شده است ولی با بها دادن به متنهای مناسب، قوی و تحقیقی و همه جانبه،میتوان سریالهای قوی و به تبع آن پر بیننده تری را به مخاطبان خود ارائه داد.
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture
منبع: resalat-news.com
مطالب پیشنهادی:
با بهروز بقایی بازیگر سریال به كجا چنین شتابان
گفتگو با تهیه کننده و بازیگر سریال «به کجا چنین شتابان»
گفتگو با رضا رویگری بازیگر سریال به كجا چنین شتابان
درباره سریال به كجا چنین شتابان
گفتگو با کتایون سریال «به کجا چنین شتابان»