گرافیک: آب ها، زمین‌ها، هواها
تاریخ هنر مصرانه مصرف مواد روان گردان توسط گروهی از هنرمندان و تأثیر آن را بر بخشی از مهم‌ترین آثار تاریخ نادیده گرفته است. تنها در دوره حاضر، آثار آنان، با در نظر گرفتن این مسأله و به دور از مصلحت اندیشی‌های اخلاقی، مورد بررسی و توجه قرار گرفته و نمایش و گفتار عمومی پیدا کرده است. یکی از متفاوت ترین این دوره‌ها، که تأثیر روانی مصرف موادی چون ماری جوانا و ال اس دی، بر آثار آن غیر قابل انکار است، موسیقی و پوسترهای موسیقی دهه 60 است.
پاول کانتنر، از پیشروان موسیقی این دهه، می‌گوید: «اگر چیزی از دهه 60 به یاد می‌آورید، احتمالاً آنجا نبوده اید!» در حدود بیست سال- از 1943 تا سال‌های ابتدای 1960- طول کشید تا کشف آلبرت هافمن و همکارانش، با عنوان اختصاری ال اس دی و نام تجاری ساندوز، به عنوان ماده ای شیمیایی برای تحقیقات و آزمایش‌های اعصاب و روان مورد استفاده قرار گیرد. یکی از اولین تجربیات آزمایش این ماده، در کلینیکی در شهر لس آنجلس، با همکاری پنجاه نقاش، شاعر و نویسنده، زیر نظر دکتر اسکار یانیگر، انجام گرفت.
هدف از این آزمایشِ گروهی کشف میزان تأثیرگذاری ال اس دی بر قدرت آزادسازی تخیل و میزان توهم زایی آن پیش و پس از مصرف این ماده بود. نتیجه این تحقیق حاکی از تأثیر شدید این ماده بر تصورات این گروه نسبت به محیط بیرونی و میزان کنترل بر آگاهی‌شان بود. این تجربیات در ابتدا بیشتر در میان اجتماع شاعران و نویسندگان طرفداران خود را پیدا کرد و شاعران صاحب نامی چون ارنست یونگر مجموعه‌های تجربی شعر را تحت تأثیر مصرف ال اس دی منتشر کردند. گسترش این مواد در میان تودة جامعه به سرعت اتفاق افتاد و پذیرفته شد.
این اقبال عمومی، بخصوص در میان نسل جوان، تا حدی ناشی از وقایع و تحولات اجتماعی این دهه است. دهة 60، نوستالژیک ترین و محبوب‌ترین دورة آزادیخواهانة جنبش‌های اجتماعی، مخالفان جنگ، سخنرانان قهار و دوره موسیقی دانان جوان یاغی، هیپی‌ها، ال اس دی و ماری جوانا است. این دهه آغشته به همه اینها با هم است. در این دوره، فرم‌های جدیدی از موسیقی ارائه می‌شود. سالن‌های جدید، با امکاناتی جدید ساخته می‌شود. سانفرانسیسکو- حد فاصل 1966 تا 1969، به محل گردهمایی و اجرای گروه‌ها و موسیقی دانان جوان، معترض و پیشرویی چون گروه دورز، جیمی هندریکس، باب دیلن، کارلوس سانتانا، و لوت آندرگراوند، ... تبدیل می‌شود.
صاحبان صنعت موسیقی در سانفرانسیسکو، مجموعه ای از اقلام تبلیغاتی شامل پوستر، روزنامه‌های خاص زیرزمینی برای تکثیر در دبیرستان‌ها و دانشگاه‌ها، کتاب‌های مصور، جلد صفحات موسیقی، نورپردازی، طراحی لباس و طراحی روی صحنه‌های اجرای موسیقی را به طراحان سفارش می‌دهند. در این میان، مجموعه پوسترهای بازمانده از این دوران، آثار فوق العاده‌ای هستند که مجموعه ای از شاخص‌ترین آثار تاریخ گرافیک جهان را، در دوره کوتاه سه ساله ای، شامل می‌شود. شاید بتوان این مجموعه را نزدیک‌ترین تجربة تصویری ثبت شده از موسیقی دانست. همکاری و یکسان بودن فضای زندگی موسیقی دانان و طراحان در این دوره و تجربیات مشترک و نزدیک این نسل از هنرمندان، منجر به برداشتن فاصله میان موسیقی و تصویر در این مجموعه است.
موسیقی دانان و طراحان با هم زندگی می‌کردند، نفس می‌کشیدند و در سرتاسر زمان تمرین و اجرا، همکاری می‌نمودند. این مجموعه پوسترها در امریکا به پوسترهای توهم زا معروف شدند. این مجموعه، ویژگی‌های منحصربه فردی در طراحی، فرم، رنگ و تایپوگرافی است. رنگ‌ها در این مجموعه پوسترها بسیار درخشان و خالص مورد استفاده قرار گرفته اند و در برخی از چاپ‌ها رنگ دانه‌های چاپ سیلک ویژگی بازتابنده و فلورسنت دارند. رنگ‌های مکمل سبز، قرمز و آبی و نارنجی، زرد و بنفش، با طول موج رنگی یکسان، در کنار یکدیگرند و اعصاب بینایی را تحریک می‌کنند. خلوص رنگ‌های مکمل همنشین به نوعی است که چشم بیننده قدرت تفکیک آنها را از دست می‌دهد و تصویری که دیده می‌شود، به کامل ترین وجه ممکن فضای درونی و روانی این نوع از موسیقی را منتقل می‌کند. این ویژگی رنگی در پوسترها، با فضای دودگرفته، طراحی رقص نور سالن‌های اجرای موسیقی و پروژکتورهای رنگی- که از این دوره به اجراهای موسیقی وارد شده اند- هماهنگ است. یکی دیگر از ویژگی‌های فوق العادة این مجموعه پوسترها، تایپوگرافی آنهاست.
حروف تابیده، فضاهای مثبت و منفی که ایجاد می‌کنند، کاملاً تابع فرم‌های اصلی پوستر و طراحی منحنی‌های گیاهی ویکتوریایی و آرت نوویی است. عنوان گروه‌های موسیقی، با دست طراحی می‌شوند و در لابه لای فرم‌های طراحی جا می‌گیرند. نوشته‌ها تا مرز ناخوانایی پیش می‌روند. این برخورد با حروف، از طرفی با واکنش منفی صاحبان صنعت موسیقی روبه رو می‌شود، ولی از طرف جوان‌ترها به شدت مورد استقبال قرار می‌گیرد و سالن‌های اجرا مملو از جمعیت می‌گردد. اطلاعات مربوط به تهیه بلیت هم با حروف تایپی معمولی در قسمت پایین یا بالای پوسترها جداگانه آورده می‌شود. با پایان گرفتن دهه 60، جنون پوسترهای موسیقی سایکودلیک فروکش کرد. پوسترها از خیابان‌ها جمع آوری شد و به دیوار خانه‌ها و داخل مراکز آموزشی محدود شد. از بین طراحانی که از 1966 تا 1969 پوسترهای موسیقی را در سانفراسیسکو طراحی کرده اند، پوسترهای وس ویلسون، ویکتور موسکوسو و ریک گریفین ویژگی‌های متفاوتی دارند.
وس ویلسون
وس ویلسون، طراح خودآموخته ای است. حروف در پوسترهایش ویژگی‌های سه بُعدی دارد. رقص در طراحی هایش دیده می‌شود. شعله‌های آتش، پرسوناژهای اسطوره ای، و فضای کلی پوسترهایش، مراسم آیینی سرخ پوستان را به یاد می‌آورد. فرم‌های آمیبی و بازتاب نور در آب، که در معماری سالن‌های رقص مرکز گراهام وجود دارد، در آثارش قابل تشخیص است و در بیشتر پوسترهایش از دو رنگ مکمل با فرم‌ها و حروف کاملاً درهم تنیده استفاده کرده است.
پوستر وس ویلسون
ویکتور موسکوسو
ویکتور موسکوسو، تنها هنرمند آموزش دیده در بین طراحان این دوره است. موسکوسو از شاگردان ژوزف آلبرز در دانشگاه ییل بوده و البته تمامی تئوری‌ها و آموزه‌های آلبرز را در زمینه رنگ کاملاً برعکس در این پوسترهای موسیقی اجرا کرده است. در آثار موسکوسو بدن‌ها و سرها اهمیت بیشتری از فرم‌های گیاهی دارند و همچنین با طیف وسیع‌تری از تکنیک‌ها روبه رو هستیم. فتومونتاژ، سایه پردازی‌های واقع گرایانه، ساخت تصاویرِ‌های کنتراست، تصویرپردازی‌هایی با دفرماسیون‌های مشابه آثار طراحان مکتب نیویورک، ... در پوسترهای موسکوسو دیده می‌شود.
پوستر ویکتور موسکوسو
ریک گریفین
ریک گریفین، طراحی از جنوب کالیفرنیا است. گریفین در ابتدا از طراحان مجله «موج سواری» کالیفرنیا بود؛ همان مجله ای که سی سال بعد دیوید کارسن برای اولین بار خود را با صفحه آرایی آن مطرح کرد. گریفین، بیش از همکاران خود، خرده فرهنگ‌های رفتاری موسیقی دان‌های این دهه و طرفداران شان را در پوسترهایش به تصویر کشید. اعتراض، خشونت و تلخی بیشتری در آثارش دیده می‌شود. حروف را بسیار تزئینی طراحی کرد و کمتر آن را با تصاویر ترکیب نمود. حروف در آثار گریفین مانند فلزات در حال ذوب به نظر می‌رسند. تأثیر طراحی حروف در آثار گریفین تا دهة 90، در بسیاری از آلبوم‌های موسیقی متال، کماکان دیده می‌شود.
تهیه شده توسط: مجله تندیس
seemorgh.com/culture
اختصاصی سیمرغ