تاریخچه منبت‌ كاری
پایه این میز به سبك معماری است. میز مزبور در نمایشگاه جهانی بروكسل نمایش داده شد و مورد توجه و استقبال بینندگان و شركت كنندگان واقع گردید و به اخذ مدال...

هنر منبت کاری چیست؟ 

هنر تزئینی و باستانی منبت كه یكی از زیباترین و پرارزشترین آثار دستی هنرمندان كشور ما به شمار می‌رود، از قرن‌ها پیش مورد توجه ایرانیان بوده و می‌توان ادعا كرد كه پایه و اساس اغلب هنرهای دستی امروز در این كشور و سایر ممالك جهان بر روی قواعد و اصول این هنر قرار دارد. آثار هنر منبت هم اكنون در تمام موزه‌ها، كاخهای سلطنتی، معابد و مساجد قدیمی ‌ایران و سایر كشورهای جهان كم و بیش موجود می‌باشد.
مشاهده این آثار نشان می‌دهد كه عشق به زیبائی در تمام دوره‌ها، موضوع اصلی هنرهای ملی بوده هنرمندان سرزمین ما، همیشه زیبائیهای طبیعت را به صورت طرحها و نقوش مختلف بر روی چوبها و كاشیها و صفحات كتابها منعكس ساخته‌اند.  

در دنیای امروز نیز برای هنر منبت ارزش و اهمیت خاصی قایلند و به همین جهت آثاری كه در زمینه منبت كاری و سایر رشته‌های آن مانند مشبك و معرق كاری در نمایشگاههای بزرگ جهان عرضه شده با حسن استقبال و توجه زیاد روبرو گردیده و به دریافت نشانهای گرانقدری نیز نایل آمده است.

باید دانست كه استادان هنرهای تزئینی نیز قسمت عمده ای از اشتهار و معروفیت هنر خود را مدیون دستهای هنر پرداز هنرمندان منبت می‌دانند.

یك فرد با ذوق و علاقمند به این هنر، اگر بخواهد برای اولین بار با فنون و اصول منبت كاری آشنا شود و به فراگرفتن این هنر اشتغال ورزد باید گام نخستین را از كوی طراحی كه یكی از رشته‌های منبت كاری است بردارد و پس از آن با آشنائی كامل به انواع چوب‌ها و وسایل كار و آموختن فن «درودگری»، هنر مشبك را تعقیب و خود را برای فرا گرفتن اصول سایر رشته‌ها آماده سازد. رشته‌های موزائیك كاری- معرق كاری- رنگ كاری و رویه كوبی نیز كه هر كدام به موقع خود، دارای ارزش و اعتبار فوق العاده‌ای می‌باشند در شمار اصولی قرار دارند كه باید برای تعلیم یك هنرجوی منبت كاری مورد توجه واقع شوند.

به منظور مزید استحضار خوانندگان دربارi هر كدام از رشته‌های فوق اجمالاً و به طور اختصار در زیر توضیح داده می‌شود.  

طراحی

در حقیقت، طراحی یك پروژه ابتدائی است كه موضوع و ایده هنرمند را برروی صفحات جامد منعكس می‌كند، البته این رشته باید توأم با فرا گرفتن نقاشی ووجود وسایل و ابزار لازم برای فن مزبور باشد.

منبت كاری

این رشته كه خود به دو نوع ریز و درشت بر روی چوب و عاج و استخوان انجام می‌شود شامل مجسمه سازی نیمرخ و تمام رخ -گلبرگهای اسلیمی، ختائی و غیره می‌باشد.  

مشبك كاری

این هنر برای تزیین قابها و سایر وسایل تجملی به كار برده می‌شود و معمولاً بر روی چوبهای گوناگون و عاج و استخوان انجام می‌گردد.    

معرق كاری و موزائیك

موزائیك و معرق كاری عبارت از قرار دادن چوبهائی به رنگهای طبیعی و عاج و استخوان و صدف در كنار هم و به هم آمیختن آنها و ایجاد یك سری نقشه‌های زیبا و بدیع مانند اشكال گوناگون هندسی، و برگ اسلیمی، مینیاتور و نظائر آن است.  

درودگری

همانطور كه در مقدمه این مقال، ذكر شد، درودگری جزو اصول مقدماتی آموزش منبت كاری به علاقمندان و هنر جویان این فن است زیرا درودگری وسیلi بسیار خوبی است برای شناساندن صحیح چوبهای مختلف و آموختن استیل كار به هنر جوی منبت كار.  

رنگ كاری و رویه كوبی

این مرحله كه به منظور زیباتر ساختن و جلا بخشیدن به كارهای منبت كاری است تقریباً در مراحل نهائی است و در هنر تزئینی منبت مورد نظر هنرمندان و صاحبنظران این فن می‌باشد. رنگ كاری و رویه كوبی علاوه بر افزودن بر زیبائی اثر، چوب را از گزند رطوبت و گرما و نظائر آن حفظ و حراست می‌كنند.

كارگاه منبت كاری چگونه ایجاد شد؟

منبت كاری نیز مانند خاتم كاری از هنرهائی است كه در دوران صفویه راه پیشرفت و ترقی را به سرعت  پیمود و هنرمندان منبت كار آثار بسیار زیبائی در این دوره از خود باقی گذاردند ولی در دوره قاجاریه به علت عدم توجهی كه به هنر و هنرمندان شد، این هنر نیز در بوتi فراموشی ماند و رو به انحطاط نهاد، تا این كه با ظهور سلسله پهلوی خوشبختانه هنر منبت نیز مانند سایر صنایع مستظرفه مورد توجه خاص رضاشاه  سر سلسله دودمان پهلوی قرارگرفت و موجبات احیای این هنر فراهم گشت و منبت كاری كه تا این زمان در حال ركود بود مجدداً راه تكامل و تطور را پیمود.    

 در بین شهرهای ایران دو شهر آباده و شیراز از مراكزی است كه در آن منبت كاری و سایر رشته‌های این هنر رواج بسیار دارد و مخصوصاً در شهر آباده هنر مزبور رونق بیشتری دارد. و در سال 1311 كه حسب الامر رضا شاه به منظور متمركز ساختن هنرهای ملی، «هنرستان صنایع قدیمه» تأسیس گردید، مرحوم احمد امامی ‌كه از هنرمندان بنام و از استادان بزرگ منبت كاری به شمار می‌رفت و در شهر آباده سكنی داشت به منظور ایجاد كارگاه منبت كاری و تعلیم هنرجویان به تهران دعوت گردید. مرحوم احمد امامی ‌به همراهی فرزند خود، علی امامی ‌(رئیس فعلی كارگاه منبت كاری) به تهران آمد و كارگاه منبت، به همت این استاد فقید تأسیس گردید. مرحوم استاد امامی ‌تا سال 1319 كه در قید حیات بود خدمات ارزنده و شایان توجهی در جهت پیشرفت منبت و پرورش هنرمندان قابل و باذوقی در این زمینه انجام داد و آثار نفیس و زیبائی از خود باقی گذارد كه فعلاً در موزه هنرهای ملی نگاهداری می‌شود.  

بعد از در گذشت استاد احمد امامی‌، فرزند با ذوق و هنرمند او علی امامی ‌ریاست كارگاه منبت كاری را عهده دار شد و به آموزش و پرورش هنرجویان و علاقمندان این هنر پرداخت.  

علی امامی ‌به سال 1291 در شهر آباده دیده به جهان گشود و بعد از طی دوران تحصیلی، با شوق و علاقه وافری كه به هنر آباء و اجدادی خود نشان می‌داد، تحت نظر و تعلیم پدر هنرمند خویش، به آموختن اصول مقدماتی فن منبت كاری مشغول شد وبا استعداد قابل  توجهی كه داشت پدرش او را به همراهی خود به تهران آورد.

علی امامی‌ از این پس به ادامه كوششهای هنری در كارگاه منبت اشتغال ورزید و بعد از مرگ پدر، از آنجا كه استادی لایق و با كفایت به شمار می‌رفت در رأس این كارگاه، به تعلیم هنرجویان و خلق آثار زیبا و پر ارزش منبت پرداخت آقای علی امامی ‌تا كنون هنرمندان با ارزش و چیره دستی پرورش داده كه هر یك از آنان در رشته‌های گوناگون این فن، مانند منبت كاری ـ مشبك كاری ـ معرق كاری ـ موزائیك و رنگ كاری به مقام استادی رسیده‌اند و كارهایشان در خور توجه و تحسین بسیار است.

آثار قابل توجه منبت

از جمله آثار پرارزش و ممتازی كه تحت نظر و هدایت آقای علی امامی ‌به وسیله هنرمندان كارگاه منبت كاری هنرهای زیبای كشور ساخته شده و موجبات شناساندن بیشتر كشور ما را به جهانیان فراهم ساخته كارهای زیر را می‌توان نام برد:    

بوفه بزرگ هفده كشوئی منبت و معرق و مشبك كاری كه در سال 1319 ساخته شده است. این اثر در زمان سلطنت رضاشاه، در نمایشگاه امتعه وطن، به معرض نمایش گذارده شد و از طرف نمایشگاه مزبور به اخذ مدال نائل گردید.

كارگاه منبت كاری، در نمایشگاه دیگری كه در سال 1325 از طرف وزارت فرهنگ در محل فعلی ساختمان مجلس سنا برگزار شده بود شركت كرد و با نمایش آثار متعددی از معرق و منبت، مدالهائی ذیقیمتی دریافت كرد.  


میز گرد به وسعت یك متر و پنجاه سانت كه سطح آن از طرحهای شاه عباسی معرق و اطراف پایه‌های آن منبت كاری شده است. این میز بسیار نفیس در نمایشگاه سازمان صنایع كشور به معرض نمایش گذارده شد و مورد توجه و استقبال شركت كنندگان در نمایشگاه مزبور قرار گرفت و مدال ممتاز نمایشگاه را كسب نمود. میز مزبور فعلاً در موزه هنرهای ملی نگاهداری می‌شود.   


میز مربع مستطیل به طول 5 متر و به عرض یك متر و بیست سانت. كلیه سطح این میز از عاج و صدف و استخوان و چوبهای گوناگون با رنگهای طبیعی معرق كاری شده و اطراف میز از چوب فوفل به طور برجسته ساخته شده است. پایه این میز به سبك معماری است. میز مزبور در نمایشگاه جهانی بروكسل نمایش داده شد و مورد توجه و استقبال بینندگان و شركت كنندگان واقع گردید و به اخذ مدال طلای «گراند پری» بزرگترین و ارزنده‌ترین جایزه نمایشگاه نائل گردید.

آثار جدید منبت

سطح كارهای جدید از فلزات گوناگون ـ صدف - عاج ـ استخوان و چوبهای مختلف طبیعی است و این آثار شباهت زیادی به تابلوهای نقاشی دارد، به طور‌یكه تمایز این آثار از تابلوهای نقاشی در نظر اول برای بیننده امری دشوار و بلكه محال است. 

 

بیشتر بدانید : منبت کاری جالب یک هنرمند! تصویری

بیشتر بدانید : منبت کاری و مجسمه های چوبی Yamamoto Yosuke هنرمند ژاپنی

بیشتر بدانید : گزارش تصویری از کارگاه تندیس های چوبی

 

گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
منبع: ichodoc.ir