المپیک در دل تاریخ کهن
همچنین در ابتدا زنها را حتی برای تماشای بازیها نیز راه نمی‌دادند، لذا نام زنی بنام «هیپو دامیاری» بخاطر تلاشی كه برای...

تاریخچه المپیک

بازی‌های المپیک که به عنوان بزرگترین جشنواره ورزشی هر چهار سال یکبار در یک کشور دنیا برگزار می‌شود با آنکه در روزگاران گذشته بسیار دور که پیشرفت‌های علم و صنعت تا این اندازه نبود و همه چیز ابتدایی می‌نمود تفاوتی بسیاری یافته که این دگرگونی در زمینه‌های گوناگون را حتی در صد ساله اخیر می‌توان دید. 

آنچه در سال 1896 میلادی در آتن به نام بازی‌های جدید المپیک برگزار شد با آنچه در مونیخ، مونترال، مسکو و لس آنجلس انجام شد، قابل قیاس نیست.

پژوهشگران بیش از یک قرن است که در زمینه پیدایش بازی‌های باستان در یونان به کاوش پرداخته و همه ساله صد‌ها کتاب و رساله و فیلم تهیه و تدوین کند ولی خلاصه کلام اینکه نویسندگان دهه اول آنچه به رشته تحریر درآورده اند امروز هم معتبر و پا برجا است زیرا زمینه تحقیق وقتی بر یک مدار باشد و گذشته به درستی روشن نباشد، نتایج حاصله نیز هم شکل و یکسان خواهد بود و به ناچار از همان گذرگاه ما هم این مراسم سنتی و باستانی را مورد تحلیل قرار می‌دهیم.

المپیک باستانی یونانیان

از جشنهای معروف یونانیان جشن المپیك بوده است كه اغلب بخاطر پیروزی در جنگ یا بزرگداشت روزهای تولد و مرگ پادشاهان و بزرگان در هر 4 سال یكبار برگزار می‌شد.

آن مسابقه‌ها در حدود هزار و دویست سال بدون اینکه حتی یک وقفه در جریان مسابقات ایجاد شود ادامه داشته است. در این شرایط باید گروهی را به نظر آوریم که هر چهار سال یکبار گرد هم می‌آیند اینان از همه نقاط یونان و تمام مدیترانه به دشت «المپیا» روی می‌آورند و تنها ورزشکاران شرکت کننده نبودند عده ای هم مردان برجسته دیار خود بودند.

همانطور که گفته شد المپیك باستان در محلی بنام المپیا برگزار می‌شد. المپیا پناهگاه مقدس اساطیر یونان بوده است كه بر قله‌های كوه المپیوس قرار داشته است. همچنین محلی كه بازی‌ها در آنجا برگزار می‌شد به علت موقعیت خاص جغرافیائی افراد زیادی را بسوی خود جلب می‌كرد و به همین سبب افراد در مجاورت یكدیگر به مفهوم واقعی صمیمیت و دوستی پی می‌بردند و با یكدیگر همكاری بیشتری می‌كردند. در گوشه میدان المپیا گذرگاهی به نام «کریپت» که معنی آن «گذرگاه پنهان» است وجود داشت که به استادیوم می‌رسد بر روی دیوار‌ها آثاری از مجسمه‌های گچی دیده می‌شود از این کوچه هزاران ورزشکار عبور کرده اند که حالا دیگر آثاری از آنان نمی‌توان یافت.

در کنار میدان مسابقه چهار دیوار سر پوشیده ای وجود داشته که کشتی گیران در آنجا به بدن خود روغن زیتون مالیده و خود را آماده می‌ساخته اند. این سالن با میدان مرتبط بود و در کنار آن منبع کوچکی قرار داده بودند تا کشتی گیران بدن‌های آغشته به شن نرم و روغن را شست و شو دهند و پاک کنند و از دالان‌ها و کوچه‌های سر بسته می‌گذشته اند.

مراسم جشن با تشریفات خاص از جمله رژه ورزشكاران و مسابقه‌های ورزشی توأم با مسابقه‌های موسیقی و هنری انجام می‌شد. هنرمندان، نویسندگان، خطیب‌ها، شاعران و موسیقیدانان ارزشی مخصوص داشته و مورد توجه مردم بوده‌اند. آخرین گروه که به بازی‌ها روی می‌آوردند، کاسبکار‌ها و دستفروشان و دوره گرد‌ها بودند که فرآورده‌های خود را عرضه می‌کردند و در حقیقت برپا کنندگان بازارهای فصلی بودند.

یک اجتماع شکل یافته از مردم‌های دور و نزدیک، با لهجه‌های متفاوت (یونانی‌ها ایتالیائی‌ها و سیسیلیها) تابع نظمی‌ خاص بودند. بازار ادبیات و موسیقی رونق داشته و دیپلماسی ویژه ای ارتباط ریشه داری را بین اقوام مختلف بسط می‌داده است. البته هدف اصلی این جشن‌ها حفظ تندرستی و پرورش بدن نبود، بلكه از تشریفات مذهبی توأم با عملیات بدنی بخاطر پیروزی‌های جنگی خود انجام می‌دادند ولیكن با وجود این هدف، رهبران و اداره كنندگان آن زمان دریافته بودند كه انجام جشن‌های المپیك نقش بزرگی را در رفع اختلافات داخلی و خارجی ایفا می‌کند و چه بسا پادشاهان نقاط مختلف در این مراسم گرد هم جمع می‌شدند و تمامی‌اختلافات خود را فراموش و كنار می‌گذاردند.

بازیهای المپیك باستان ابتدا فقط در یونان انجام می‌شد و تنها یونانیان اصیل می‌توانستند در آن شركت كنند و برای قرنها مسئله اخلاق بدقت مورد نظر و توجه بود و چون جنبه مذهبی آن برجنبه ورزشی ترجیح داشت لذا از حضور افرادی كه دارای سوء پیشینه و انجام جنایات و خلافكاری‌های اخلاقی بودند جلو گیری می‌شد و گاهی از شركت بستگان آنها نیز ممانعت می‌كردند. ورزشکاران جوان مجاز بوده اند که وارد میدان شوند و آمادگی خود را برای نوعی کشتی گیری اعلام دارند و در سوی دیگر میدان ورزش‌های سبک صورت می‌گرفته است.

همچنین در ابتدا زنها را حتی برای تماشای بازیها نیز راه نمی‌دادند، لذا نام زنی بنام "هیپو دامیاری" بخاطر تلاشی كه برای شركت بانوان در المپیك مبذول داشت بعنوان مؤسس المپیك بانوان باید همواره بخاطر داشت.

در بازیهای المپیك ابتدا داوران سوگند یاد می‌كردند كه مقررات را با رعایت عدالت و در نظر گرفتن جنبه انصاف و حقیقت به مرحله اجرا در آورند، سپس ورزشكاران سوگند یاد می‌كردند كه تابع قوانین و مقررات بوده و از اصول المپیك تبعیت كنند و بعد از آنكه ورزشكاران رژه می‌رفتند بازی‌ها آغاز می‌شد. در پایان به هر یك از برندگان علاوه بر تاج گلی كه بر سرشان می‌نهادند، یك شاخه نخل می‌دادند و مراسم اختتام بصورت شكرگذاری و نیایش پایان می‌یافت.

جوانان 4 سال تمرین می‌کردند تا در جشن «المپیا» به پیروزی برسند، تاج زیتون بر سر نهند و شاعران در مدح آنان قصیده بخوانند مجسمه سازان به طرز شگفت آور مجسمه آنان را از مرمر و سنگ‌های سخت بتراشند و نامشان باقی بماند.

رشته‌های ورزشی در ابتدا به دویدن، ارابه رانی، پنتاتلن، پرش‌ها، پرتاب دیسک و پرتاب نیزه و سر انجام کشتی گیری اختصاص داشته و به تدریج تغییر کرده و روبه تکامل نهاده است.

در دویدن، ورزشکاران طول میدان را که یک «استاد» می‌گفتند و برابر با 192/27 متر بود می‌دویدند. تصور کنیم که دور تا دور میدان 45000 نفر گرد آمده و ورزشکاران دیار خود را تشویق می‌کند. دوندگان در خط آغاز در کنار هم بر روی خطوط سنگی می‌ایستادند و در یک لحظه تلاش آغاز می‌شد.

ورزشی که در دوره باستان سر و صدای زیادی به پا کرده بود و طرفداران پرشماری داشت نوعی کشتی گیری و مشت زنی توام با هم بوده است که آنرا «پانکراسیون» می‌نامیدند (همانند کشتی گیله مردان گیلان خودمان که آن را مشت کشتی می‌گویند.) در این نوع مبارزه استادی زیادی در کشتی و مشت زنی لازم بود تا پهلوانی به مقام نخست برسد.

درباره جزئیات آن به مدارکی نیاز است که امروز در دسترس نیست زیرا از آن زمان خیلی فاصله داریم. دنیای امروز ما خشونت در ورزش را نمی‌پسندد و روز به روز از جنبه‌های سخت آن می‌کاهد و به راهی نمی‌رود که رومی‌ها در قرون گذشته می‌رفتند.

یونانی‌ها در این زمینه خیلی دقیق بوده اند مقررات خاص مسابقه را گردن می‌نهادند و از تقلب کردن و به کار بستن وسایل غیر مجاز رو گردان بودند. سوگند ورزش کارانه آنان خود گواهی است بر این مساله. کتیبه‌های باقیمانده از آن زمان به ما نشان می‌دهد که ورزشکاران متقلب نوعی خاص جریمه می‌شده اند و مبلغی را که می‌پرداخته اند، داوران در صندوقی نگاه داشته و با صرف آن مجسمه‌هایی از زئوس می‌ساخته و در محل‌هایی که به چشم می‌خورده است، قرار می‌داده اند.

طبقه بندی زورآزمائیها

در آن روزگاران پس از پایان یافتن رشته‌های انفرادی و تک ماده ای برای گزینش بزرگترین قهرمان مسابقه‌های پنج گانه که آن را «پنتاتلن» می‌گفتند، صورت می‌گرفت. در این رشته قوی ترن پهلوانان به میدان می‌آمدند و در دویدن پرش کردن پرتاب کردن نیزه کشتی گرفتن و پرتاب دیسک به رقابت می‌پرداختند. یونانی‌ها عقیده داشتند که ورزشکاری می‌تواند در پنج گانه به پیروزی برسد که از خصوصیات روحی و بدنی ویژه ای برخوردار باشد.

زورآزمائیهای المپیا طبقه بندی می‌شد یک روز مخصوص نوجوانان بود روز دیگر برای با سابقه‌ها و کسانی که به رشد کافی رسیده بودند جریان می‌یافت.

پنجمین روز به مراسمی‌به مراسم مذهبی اختصاص داشت و آخرین روز داوران و روحانیون با شکوه و طمطراق کم نظیری در جایگاه بلندی متمرکز می‌شدند و قهرمانان رشته‌های مختلف را معرفی می‌کردند.

نخستین قهرمان در دل تاریخ

چهل و پنج هزار یونانی در بعد از ظهر یک روز تابستانی در سال 776 پیش از تولد مسیح در ورزشگاهس وسیع و شیبدار که چمنزاری زیبا آن را احاطه کرده بود بر پای ایستادند و ضمن شادی بسیار و هورا کشیدن «کروئبوس» (coroebus) یک آشپز مقیم نزدیکی‌های آلیس را که در یک مسابقه دوی سرعت به مقام قهرمانی رسیده و حریفان خود را پشت سر نهاده بود تشویق کردند. این مسابقه تقریبا 200 یارد بود و وی نخستین مرد پیروز در مسابقه‌های المپیک بود ...

البته بازی‌ها پیش از این مسابقه هم جریان داشت ولی در جایی ثبت نشده بود، بنابر این در تاریخ سال 776 پیش از میلاد نخستین سال بازی‌ها و «کروئبوس» هم به عنوان نخستین قهرمان المپیک شناخته شده است و جستجو در رویداد‌های تاریخی یونان به سال‌های پیش از 776 در زمینه بازی‌های المپیک به جایی نرسیده است.

در نهایت با غلبه رومیان بر یونان بازی‌های المپیك شكوه خود را از دست داد و صحنه رقابت‌های انسانی گذشته به میدان كارزارهای خونین و نبرد اسیران با هم و گلادیاتورها  و نبرد انسان با حیوان تبدیل شد تا اینكه در سال 394 میلادی بفرمان "تئو دوسیوس" پادشاه رومی‌برگزاری مسابقات المپیك برای همیشه ممنوع شد.

بازی‌های المپیك را به همین دلیل به دو دوره باستان و نوین تقسیم می‌کنند. المپیك باستان از سال 776 پیش از میلاد مسیح آغاز و تا سال 394 بعد میلاد ادامه داشته و المپیك نوین از سال 1896 آغاز و تاكنون ادامه دارد. ضمن اینکه از شروع بازیهای المپیك تا كنون 315 المپیك برگزار شده است.

گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
منبع: tebyan.net