اما واقعا ً چطور شد که جنگ جهانی اول اتفاق افتاد؟ ماجرا از این قرار بود که در فاصله سال‌های 1908 تا 1909 میلادی، امپراتوری اتریش_مجارستان رسما ً بوسنی هرزگوین را به خاک خودش الحاق کرد و با این کار...
حدود یک قرن پیش بود که جنگ جهانی اول راه افتاد و سرنوشت دنیا را عوض کرد. تابستان سال 1914 میلادی بود؛ درست اوایل قرن تازه. هیچ کس فکرش را نمی‌کرد اما ناگهان در چشم به هم زدنی جنگی راه افتاد که خیلی‌ها امیدوار بودند جلوی چند جنگ دیگر را بگیرد. بیشتر قدرت‌های بزرگ دنیا وارد این جنگ شده بودند و هر چه قدرت نظامی‌ و علمی ‌و صنعتی در چنته داشتند روی هم ریخته بودند. اما نهایت کار چه شد؟ بیشتر از ده میلیون نفر کشته شدند و خصومت‌هایی بی‌سابقه شکل گرفت که به یک جنگ واقعا ً جهانی منتهی شد. جرقه اصلی جنگ جهانی اول را یک دانشجوی جوان صرب زد. روز 28 ژوئن 1914 میلادی بود که این دانشجو به سمت «دوک  فرانتس فردیناند» اتریشی تیری شلیک کرد و او را کشت. دوک اتریشی وارث تاج و تخت اتریش و مجارستان بود و به همین خاطر، امپراتوری این کشور شروع کرد به یارکشی علیه پادشاهی صربستان. ظرف چند هفته، همه اروپا داشتند در کنار هم یا علیه هم پیمان می‌بستند و خلاصه، نتیجه اش جنگی شد که هیچ کس فکر نمی‌کرد این قدر شدید و طولانی شود. البته بروز چنین وضعیتی شاید خیلی هم عجیب نبود تا قبل از شروع قرن بیستم میلادی، معادلات زیادی در عرصه قدرت صنعتی و اقتصادی در اروپا تغییر کرده بود. مثلا ً آلمان پیشرفت‌های صنعتی و اقتصادی زیادی را تجربه کرده بود و همین شد که از اواسط دهه 1890 میلادی، قیصر ویلهلم دوم در آلمان تلاش کرد منابع اقتصادی زیادی را به گسترش ارتش سلطنتی کشور اختصاص بدهد و در واقع، رقابت سنگینی را با ارتش سلطنتی انگلیس آغاز کند. خلاصه هر دو کشور به تولید کشتی‌های جنگی بزرگ مشغول شدند و حتی انگلیس از آلمان هم پیشی گرفت. اما رقابت سنگین تسلیحاتی و نظامی ‌انگلیس و آلمان محدود به مرزهای این دو کشور نماند و به بقیه اروپا هم سرایت کرد؛ به طوری که تمام قدرت‌های بزرگ اروپایی شروع کردند به استفاده از قدرت صنعتی خودشان برای تولید تجهیزات نظامی ‌و تسلیحات. کار به جایی رسید که در فاصله  سال‌های 1908 و 1913 میلادی بودجه نظامی ‌قدرت‌های بزرگ اروپایی 50 درصد افزایش پیدا کرد. اما به هر حال، ظاهرا ً تاکتیک‌های نظامی ‌همین کشورها در زمان پیش از وقوع جنگ جهانی اول پیشرفت زیادی نداشت. آنها به سیستم‌های پیشرفته دفاعی دست پیدا کرده بودند اما تاکتیک‌های مناسب نظامی ‌برای پیش بردن جنگ نداشتند؛ مثلا ً این که وجود سیم‌های خاردار فراوان جلوی حرکت پیاده نظام را می‌گرفت و توپخانه‌های قوی و مجهز به مسلسل هم به شدت مشکل درست می‌کردند. ظاهرا ً بیشتر ژنرال‌ها و سربازهایی که جنگ جهانی اول را شروع کرده بودند و خلاصه در خط مقدم بودند، خودشان را برای یک جنگ کوتاه مدت و معمولی آماده کرده بودند؛ نهایت اسلحه‌ای هم که برای این جنگ پیش بینی شده بود، تفنگ بود و شمشیر. در واقع در سال 1914 میلادی که جنگ جهانی اول شروع شد، قرار بود همین اسلحه‌ها مورد استفاده قرار بگیرند؛ افسرها شمشیر به دست بودند و تپانچه و سرنیزه هم که جای خود داشت. مشخصه اصلی جنگ جهانی اول، استفاده از تکنولوژی‌های قرن بیستمی ‌و تاکتیک‌های قرن نوزدهمی ‌بود. بیشتر نبردها در جریان جنگ جهانی اول از درون سنگرها انجام می‌شد و به همین خاطر پیشرفت خاصی در جنگ صورت نمی‌گرفت و همه در جا می‌زدند! نهایت کاری که نیروهای یک طرف می‌توانستند انجام دهند این بود که از بلندی، نیروهای طرف دیگر را در سنگرها و خندق‌ها هدف قرار بدهند اما این روی بلندی رفتن خیلی خطرناک بود و تلفات زیادی به جا می‌گذاشت که نمونه‌اش هم در سال 1917 میلادی اتفاق افتاد و عده زیادی از نیروهای فرانسوی سلاخی شدند. اما مدتی که از آغاز جنگ گذشت معلوم شد که این جنگ از آنهایی نیست که زود تمام شود و روش‌های مبارزه متعارف هم در آن جواب بدهد. از این جا بود که سلاح‌های مرگبار هم پایشان به نبرد باز شد و کلا ً فضای جنگ جهانی اول تغییر کرد. انگار با ورود این سلاح‌ها به جنگ، وحشی گری و خشونت هم در جنگ جهانی اول بیشتر شد و خلاصه اتفاقاتی افتاد که نباید می‌افتاد. البته نکته دیگری هم در این مورد وجود داشت؛ بیشتر ژنرال‌ها و فرمانده‌ها در جنگ جهانی اول نمی‌دانستند که چطور باید از تجهیزات پیشرفته جنگی مثل تانک و مسلسل و گازهای سمی ‌استفاده کنند. یعنی در واقع برنامه ریزی آنها برای جنگ با استفاده از تجهیزات جدید، سخت شده بود اما به هر حال، پیشرفت‌های تسلیحاتی و مخابرتی که از بابت جنگ جهانی اول نصیب دنیا شد، قابل انکار نیست.

دعوا سر مربا
اما واقعا ً چطور شد که جنگ جهانی اول اتفاق افتاد؟ ماجرا از این قرار بود که در فاصله سال‌های 1908 تا 1909 میلادی، امپراتوری اتریش_مجارستان رسما ً بوسنی هرزگوین را به خاک خودش الحاق کرد و با این کار، باعث خشم شدید عثمانی‌ها شد چون بوسنی و هرزگوین تا مدتی قبل‌تر یعنی تا سال 1878 میلادی جزو قلمرو عثمانی بود. در همین اوضاع درهم و برهم بود که فردیناند توسط آن دانشجوی صرب ترور شد و خلاصه این دانشجو سرنوشت اروپا را به کلی عوض کرد. امپراتوری اتریش_مجار بعد از ترور فردیناند تصمیم گرفت به صربستان اولتیماتوم بدهد و نهایتا ً هم چون صربستان کوتاه نیامد، اتریش علیه صرب‌ها اعلام جنگ کرد. از آن طرف، روس‌ها که می‌ترسیدند از قافله عقب بمانند و نفوذ خودشان در منطقه بالکان را از دست رفته ببینند، وارد ماجرا شدند. بعد، آلمان اعلام جنگ کرد و فرانسه هم که با این کشور خصومت قبلی داشت علیه آلمان وارد جنگ شد. همان روز آلمان هم علیه روسیه اعلام جنگ کرد. خلاصه بعد از این که همه علیه هم وارد جنگ شدند، گره جنگ واقعا ً کور شد. جنگ از سال 1914 تا 1918 میلادی طول کشید و آرایش کلی کشورهایی که در مقابل هم قرار گرفته بودند این طور بود؛ انگلیس، فرانسه، روسیه، ایتالیا و آمریکا در مقابل آلمان، امپراتوری اتریش_مجار و ترکیه. بیشتر درگیری‌ها در منطق مرزی آلمان شرقی، لهستان و روسیه و همین طور در شمال شرقی فرانسه و بلژیک رخ داد.

کی کجا رفت؟
یک سال بعد از ورود آمریکا به جنگ، آلمان تسلیم شد و جنگ به پایان رسید. اما نکته جالب ماجرا این بود که در پایان جنگ جهانی اول، هیچ یک از طرفین درگیر به موفقیت خاصی نرسیده بودند. چهار کشور از قدرت‌های بزرگ آن روز دنیا یعنی آلمان، روسیه، امپراتوری اتریش_مجارستان و امپراتوری عثمانی از لحاظ سیاسی و نظامی ‌خود را شکست خورده می‌دیدند و حتی اتریش و عثمانی دیگر موجودیت امپراتوری خود را هم از دست داده بودند. نقشه اروپای مرکزی در دوران بعد از جنگ جهانی اول به کلی تغییر کرد و کشورهای کوچک‌تر خودشان را نشان دادند. بعد از پایان جنگ جهانی اول، آلمانی‌ها مجبور به امضای معاهده ورسای شدند و مسوولیت جنگ را به عهده گرفتند. آن‌ها حتی مجبور به پرداخت غرامت برای جنگ شدند اما مردم آلمان اصلا ً نمی‌توانستند شرایط به وجود آمده را قبول کنند. آنها نمی‌خواستند شکست خورده تلقی شوند یا به خاطر این جنگ مورد ملامت قرار بگیرند. اما به هر حال با پایان جنگ، آرامشی در اروپا برقرار شد که البته دولت مستعجل بود. احساسات آلمانی‌ها در پایان جنگ جهانی اول نهایتا ً به دهه 1930 میلادی کشیده شد و باعث اوج گرفتن فاشیسم و نازیسم شد. نهایتا ً هم که جنگ جهانی دوم در سال 1939 میلادی آغاز شد. واقعا ً راست می‌گویند که جنگ، جنگ می‌آورد.

نبرد سم هم یکی از هولناک‌ترین نبردهای جنگ جهانی اول بود. در این جنگ در فاصله 47 روز، 420 هزار انگلیسی، 200 هزار فرانسوی و 670 هزار آلمانی کشته شدند و نتیجه این بود که آلمان‌ها فقط 7 کیلومتر عقب رفتند!
 
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture
منبع: هفته نامه همشهری جوان/ شماره 220/ فرزانه سالمی
بازنشر اختصاصی سیمرغ
 
مطالب پیشنهادی:
رازی عجیب درمورد جنگ جهانی دوم!؟
همه سؤال‌هایی که دلتان می‌خواست ولی رویتان نمی‌شد در مورد چرچیل بپرسید!!
دیدنی‌ترین فیلمهای سینمای جنگ
بازی با نازی!!
سرگذشت اندوهبار دختری که به استالین دسته گل هدیه کرد