استرس

تعریف استرس       

    استرس به معنى فشار و نیرو است و هر محركى كه در انسان ایجاد تنش كند، استرس زا یا عامل استرس نامیده مى شود. تنش ایجاد شده در بدن و واكنش بدن را استرس مى گوییم به عبارتى هر عاملى موجب تنش روح و جسم و از دست دادن تعادل فرد شود، استرس زا یا عامل استرس است.

 هنگام وارد شدن استرس بدن واكنشهایى از خود نشان مى دهد تا تعادل از دست رفته را باز گرداند كه این عمل استرس است. استرس یا فشار عصبى یا تنیدگى واكنشى است كه در فرد در اثر حضور عامل دیگرى به وجود مى آید و قواى فرد را براى روبرو شدن با آن بسیج مى كند و ارگانیزم یا موجود زنده حالت آماده باش پیدا مى كند.

 سندرم سازگارى كلى سه مرحله مشخص دارد:

 واكنش اخطار:

 از نظر فیزیولوژیك خبر ناگوار پس از شنیده شدن، به صورت اعلام خطر در مغز ثبت مى شود، هیپوتالاموس احساسات و عواطف این خبر را تفسیر مى كند و اخطار الكتروشیمیایى به غدد هیپوفیز در مركز جمجمه مى فرستد، غدد هیپوفیز شروع به ترشح هورمونى براى محرك قشر غدد فوق كلیوى مى كند، غدد آدرنال فعال مى شود و كورتیكوئید ترشح كرده در جریان خون مى ریزد و این پیامهایى به سایر غدد در سراسر بدن مى برد، در نتیجه ، طحال براى عمل بسیج شده، گلبولهاى قرمز اضافى وارد جریان خون مى شوند، اكسیژن و غذاى اضافى وارد سلولهاى بدن مى شود، قدرت لخته شدن خون ازدیاد مى یابد، كبد، مواد قندى و ویتامینها را رها مى سازد، ضربان قلب بیشتر مى شود، تنفس تغییر مى كند. خون از پوست و احشا به ماهیچه ها و مغز جارى مى شود، دستها و پاها سردتر مى شوند و كل ارگانیزم به صورت آماده براى حمله و تهاجم یا فرار در مى آید.

 گام مقاومت:

 طى این مرحله كه ممكن است از چند ساعت تا چند روز به طول انجامد، بدن عملاً براى مبارزه با عامل فشار بسیج است كه اگر براى مدتى طولانى همچنان بسیج بماند، ذخایرش به تدریج تخلیه مى شود. مثل كشورى كه در حال جنگ است و توان خود را صرف مى كند و ذخایرش به تدریج تمام مى شود.

 گام فرسودگى:

 بدین معنى است كه انرژى بدن تمام و تا حد زیادى در مقابل امراض و بد كار كردن اعضایش آسیب پذیر شده است. این همان جایى است كه امراض شروع به تظاهر مى كنند و ممكن است از سرماخوردگى و آنفلوآنزا گرفته تا... شروع به تظاهر كند.         

چند نكته در رابطه با استرس 

  * بدن انسان در مقابله با استرس از الگوى مشخصى پیروى کرده و فرایند عصبى شیمیایى، معینى را طى مى كند.

1- رویدادهاى هیجان آور خوشایند همان اندازه واكنش در بدن به وجود مى آورند كه رویدادهاى ناخوشایند مى توانند ایجاد كنند، یك خبر بسیار هیجان آور، همان اندازه استرس ایجاد مى كند كه یك خبر بد ایجاد مى كند.

 ۲ـ استرسهاى شدید و طولانى در همه حال باعث از پا درآمدن فرد نمى شوند و افراد در بعضى موارد مى توانند با عوامل استرس زا سازگار شوند نمونه آن خو گرفتن افراد در شرایط سخت و طاقت فرسا مثل دوران اسارت یا خو گرفتن به كارى سخت و طاقت فرسا مثل شغل معدنچی در معادن است.

 ۳ـ این افراد با وجود سازگارى با شرایط استرس زا نمى توانند از آثار زیان بار آن صد در صد مصون بمانند و دچار مشكلات جسمانى، روانى، عاطفى و اجتماعى مى شوند. مثلاً فردى كه مدت زیادى در اسارت است یا فردى كه تحت شرایط بدى در معدن تاریك و دورافتاده اى كار مى كند، بعد از مدتى دچار ناراحتیهاى روحى ـ عاطفى و پیرى زودرس مى شود.

 ۴ـ بدن ما وقتى چیزى را استرس تلقى كرده و به آن واكنش نشان مى دهد كه ذهن ما به آن نشان استرس زده و در واقع پیشتر آن را شناخته باشد.

 ۵ـ نوع پاسخ افراد به استرس نیز به ویژگیهاى شخصیتى، مسائل فرهنگى، شرایط زندگى و تجربه هاى افراد بر مى گردد. علائم استرس كم حوصلگى، سردرد، تغییر ضربان قلب، خستگى جسمى، خشم و پرخاشگرى، بى خوابى، فشار در سینه، اختلال گوارشى، سوزش معده، عرق كردن، خشكى دهان، بى اشتهایى، داغ شدن و یا سرد شدن بدن، غمگینى، لرزش بدن، میل به سیگار، از دست دادن تمركز، احساس سرگیجه، تغییر تنفس، تكرر ادرار، كم شدن حافظه، دردهاى بدنى پراكنده، آه كشیدن، تمایل به تنهایى، آشفتگى، التهاب، سرخ شدن پوست صورت و......است.            

 بیماریهاى استرس   

 بیماریها و اختلالاتى كه استرس ایجاد مى كند یا آن را تشدید مى نماید، بسیارند برای مثال می توان به این بیماریها اشاره کرد:

 بیماریهای گوارشى :
تهوع، اسهال، كم شدن اشتها، اختلال هضم، سوزش معده، ورم معده، زخم معده، اختلال روده، یبوست و...

 بیماریهای عضلانى و مفاصل :

 بیماریهای قلبى- عروقى :
درد ناحیه قلب، بالا رفتن ضربان، فشار خون و تصلب شرایین، سكته قلبى...

بیماریهای ریوى :

بیماریهای پوستى :

 بیماریهای تناسلى :

 اختلالات روانى :
 انواع اختلالات سوماتوفرم، روان تنى، اضطراب، افسردگى، وسواس، سوء ظن و بدگمانى و...

 بیماریهای غددى و متابولیسمى :
پركارى و كم كارى تیروئید، مسمومیت تیروئید، بیمارى قند، رسوب چربى و حتى بیماریهاى صعب العلاجى مثل سرطان مى تواند در اثر زمینه سازیهاى استرس و فشار روحى باشد.