چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورتی که احساس کوفتگی، خستگی و فرسودگی می‌کنید و علتی برای آن پیدا نمی‌کنید به پزشک مراجعه کنید.خصوصاً اگر جزء افراد مستعد ابتلا به کم‌خونی هستید.البته ممکن است احساس خستگی شما به دلیل کم‌خونی نباشد.احساس فرسودگی و خستگی می‌تواند علل دیگری غیر از کم‌خونی نیز داشته باشد.
برخی افراد هنگامی که برای اهداء خون مراجعه می‌کنند در آزمایشات متوجه هموگلوبین پایین خود می‌شوند که نشان دهنده‌ی کم‌خونی است.اما این هموگلوبین پایین ممکن است موقتی باشد و با مصرف غذاهای غنی از آهن و یا مصرف مولتی ویتامین‌های آهن‌دار برطرف شود.
اگر چه ممکن است همین علامت نشان دهنده‌ی این باشد که بدن شما خون از دست می‌دهد و موجب کم‌خونی شده است.اگر به شما گفته شده که به دلیل هموگلوبین پایین مجاز به اهداء خون نیستید می‌توانید با پزشک خود مشورت کنید تا نگرانی شما برطرف شود.
اگر سابقه‌ی کم‌خونی ارثی مانند کم‌خونی سلول داسی شکل در خانواده‌ی شما وجود دارد بهتر است با پزشک و یا مشاور ژنتیکی در‌باره‌ی خطر ابتلاء خود و یا احتمال درگیری فرزندانتان مشورت کنید.
کم‌خونی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان با استفاده از شرح حال، معاینه و آزمایش خون کم‌خونی را تشخیص می‌دهند.آزمایشها میزان گلبولهای قرمز و هموگلوبین خون را نشان می‌دهند.رنگ، شکل و اندازه‌ی برخی از گلبولهای قرمز با بررسی میکروسکوپی مشخص می‌شود که به تشخیص بیماری کمک می‌کند.برای مثال در کم‌خونی فقر آهن گلبولهای قرمز کوچکتر و رنگ پریده‌تر از حالت عادی هستند و یا در کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین، گلبولهای قرمز بزرگتر هستند و تعدادشان کمتر از حالت طبیعی می‌شود. اگر برای شما تشخیص کم‌خونی داده شود ممکن است آزمایشات اضافی برای تعیین علت زمینه ای بیماری مورد نیاز باشد.
برای مثال در کم‌خونی ناشی از فقر آهن به دنبال منبعی برای از دست رفتن خون در بدن هستند. مثلا ممکن است زخمهای شناخته شده و یا ناشناخته‌ی گوارشی، پولیپ‌های روده‌ی بزرگ، سرطان روده‌ی بزرگ و یا نارسایی کلیوی علت اصلی باشند.پزشک ممکن است این موارد و یا علتهای دیگر را با آزمایشات لازم مورد بررسی قرار دهد. در موارد نادری ممکن است بررسی نمونه‌ی مغز استخوان لازم باشد.
عوارض کم‌خونی کدامند؟
اگر کم‌خونی شدید باشد ممکن است توانایی شما را کاهش دهد و فعالیتهای روزانه نیز برای شما مشکل شود. ممکن است خیلی زود از کار کردن و فعالیت خسته شوید. در بسیاری از مواردکم‌خونی قابل درمان است اما ممکن است درمان، چندین هفته تا چند ماه به طول بیانجامد تا گلبولهای قرمز به حالت طبیعی خود باز گردند. برای اینکه از مدت زمان درمان و انتظاری که باید از روند درمان داشته باشید آگاه شوید با پزشک خود مشورت کنید.
اگر تشخیص داده شده است که شما مبتلا به کم‌خونی هستید و آزمایشات معمول برای شما انجام شده است، در صورت نیاز پزشک برای شما درمان کم‌خونی را در نظر می‌گیرد. توجه داشته باشید که باید درمان را کامل کنید زیرا ممکن است با شروع درمان احساس بهبود کنید و تصور کنید که مشکل شما برطرف شده است. عدم پیگیری و درمان کم‌خونی می‌تواند منجر به نا منظم شدن ضربان قلب و یا تند شدن ضربان قلب شود. زیرا در کم‌خونی، قلب برای تامین اکسیژن مورد نیاز بافتها باید میزان خون بیشتری را پمپ کند. این عمل قلب ممکن است در دراز مدت منجر به ایجاد نارسایی قلبی شود.
کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامینB12 نیز ممکن است منجر به تخریب اعصاب و کاهش عملکردهای مغزی شود. زیرا این ویتامین علاوه بر اینکه در سلامت گلبولهای قرمز موثر است در عملکرد اعصاب و مغز نیز نقش دارد.برخی کم‌خونیهای ارثی نیز هستند که عوارض جدی و خطرناکی دارند و تهدید کننده ی حیات فرد می‌باشند. از دست رفتن سریع خون در وضعیتهای حاد، منجر به ایجاد کم‌خونی شدید می‌شود و می‌تواند کشنده باشد.
درمان کم‌خونی چیست؟
درمان کم‌خونی بسته به علت ایجاد کننده ی آن متفاوت است.
درمان کم‌خونی بسته به علت ایجاد کننده ی آن متفاوت است.
کم‌خونی ناشی از فقر آهن
درمان کم‌خونی ناشی از فقر آهن با مکملها و یا قرصهای حاوی آهن صورت می‌گیرد. ممکن است لازم باشد که ماهها درمان را ادامه دهید. اگر کم‌خونی شما علتی غیر از خونریزیهای ماهیانه داشته باشد باید منبع از دست دادن خون پیدا شود و این فرایند متوقف گردد.
کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین:
برای درمان این کم‌خونی از مکملهای حاوی ویتامین B12یا اسید فولیک استفاده می‌شود.
کم‌خونی ناشی از بیماری مزمن:
درمان ویژه‌ای برا ی این نوع کم‌خونی وجود ندارد. درمان اصلی برطرف کردن علت زمینه‌ای کم‌خونی است که موجب بروز این مشکل شده است. مکملهای آهن و ویتامین کمک زیادی در درمان این نوع کم‌خونی نمی‌کند. اگر علائم بیماری شدید باشد ممکن است تزریق خون انجام شود و یا هورمون اریتروپوئیتین مصنوعی تجویز شود. این هورمون به صورت طبیعی توسط کلیه‌ها ساخته می‌شود و باعث تحریک ساخت گلبولهای قرمز می‌گردد.
برای درمان سایر انواع کم‌خونی که ناشایعترند بسته به علت ایجاد کننده درمانهای مختلفی صورت می‌گیرد مانند درمانهای دارویی ویژه، تزریق خون، برداشتن طحال، شیمی‌درمانی، پیوند مغز استخوان و....
چگونه از ایجاد کم‌خونی پیشگیری کنیم؟
بسیاری از کم‌خونیها قابل پیشگیری نیستند اما با داشتن یک رژیم غذایی سالم و متنوع که دارای آهن و ویتامینها باشد می‌توان از بروز کم‌خونی ناشی از فقر آهن و ویتامینها پیشگیری کرد.
بهترین منابع آهن، گوشت گوساله و سپس سایر گوشتها هستند. غلات غنی شده با آهن، سبزیجات تیره‌ی پر‌برگ، میوه‌های خشک، دانه‌ها و خشکبار حاوی آهن هستند.
اسید فولیک در مرکبات و میوه‌ها، سبزیجات تیره‌ی پر برگ، غلات غنی شده و منابع سنتتیک یافت می‌شود.
ویتامین B12 در گوشت و لبنیات وجود دارد. ویتامینC که در مرکبات یافت می‌شود به جذب آهن کمک می‌کند و باعث افزایش جذب آهن می‌شود.
مصرف غذاهای حاوی آهن در افرادی که نیاز به آهن در آنان افزایش می‌یابد اهمیت زیادی دارد. در بچه‌ها به دلیل اینکه در حال رشد هستند آهن مورد نیاز افزایش می‌یابد. همچنین زنان باردار و زنانی که دوره‌های ماهیانه خونریزی دارند نیز باید آهن بیشتری دریافت کنند. تامین آهن کافی در کودکان خردسال که زیر 7 سال هستند و در دوندگان حرفه‌ای که مسافتهای طولانی می‌دوند حیاتی است.
ممکن است پزشکان مکملهای آهن و یا مولتی ویتامین ب برای افرادی که نیاز بیشتری به آهن دارند تجویز کنند. اما این مکملها تنها در شرایطی که فرد نتواند آهن مورد نیاز را از طریق رژیم غذایی خود دریافت کند به کار می‌روند بنابراین از مصرف خودسرانه‌ی مکملها خودداری کنید زیرا مصرف بیش از حد آهن می‌تواند خطرناک باشد.
تهیه و ترجمه:گروه سلامت سیمرغ ـ حانیه ترکمان
اختصاصی سیمرغ www.seemorgh.com/health