كم خونی ناشی از فقر آهن، شایع‌ترین كمبود تغذیه‌ای در دنیاست، اما به چه علت افراد دچار کم خونی می شوند ؟

 

بدن انسان بالغ دو منبع عمده آهن دارد: 1- آهن عملكردی در هموگلوبین، میوگلوبین و آنزیم‌ها. 2- آهن ذخیره در فریتین، هموسیدرین و ترانسفرین (پروتئین حامل در خون.) آهن به خوبی توسط بدن نگهداری می‌شود. طوری كه حدود 90% آن بازیافت شده و در هر روز دوباره از آن استفاده می‌گردد و باقی مانده از صفرا دفع می‌شود؛اما همین 10% سهم بسزایی در اعمال مختلف به عهده دارد،بنابراین باید از طریق غذا تأمین گردد وگرنه كمبود آهن عارض می‌گردد.اما از طرفی اضافه دریافت آن باعث بیماری‌های قلبی و سرطان می‌شود! كه در مردان و زنان پس از یائسگی به خطر این بیماری‌های مزمن می‌افزاید.
آهن غذایی به دو شكل موجود است:آهن هم در هموگلوبین (پروتئین انتقال دهنده در خون)، میوگلوبین (در ماهیچه) و بعضی از آنزیم‌ها وجود دارد و آهن غیر هم كه عمدتاً در غذاهای گیاهی موجود است ولی در برخی غذاهای حیوانی به صورت آنزیم‌های غیر هم و فریتین (ذخیره آهن) نیز یافت می‌شود.
در بالغین طبیعی،بازدهی جذب آهن از روده به خون 5 تا 15 % آهن (هِم یا غیر هِم) موجود در غذا یا مكمل است.ولی در كم خونی به 50% می‌رسد! اكثر زنان 20 تا 30% بازدهی جذب دارند. 2تا10% غیر هم در سبزیجات و 10 تا 30% معمولاً در منابع حیوانی جذب می‌شوند.
عوامل متفاوتی بر جذب آهن اثر دارند.ویتامین ث،آهن را در محیط قلیایی بخش‌های پایینی روده كوچك محلول باقی می‌گذارد و باعث افزایش جذب آن می‌شود.مولكول‌های دیگر غذایی،مثل قندها و اسیدهای آمینه گوگرد دار نیز ممكن است ورود آهن را به سلول‌های جذبی روده افزایش دهند و پروتئین‌های حیوانی گوشت گاو، گوسفند،گوساله،جگر،ماهی و مرغ نیز جذب آهن را می‌افزایند.با این‌كه محتوای آهن شیر انسان بسیار پایین است ولی زیست دسترسی خوبی دارد كه به علت وجود لاكتوفرین در شیر می‌باشد كه باعث افزایش جذب آهن می‌شود.به خاطر همین لاكتوفرین است كه شیرمادرخواران،آهن بیشتری از شیر مادر در برابر شیرخشك‌ها در بدن نگه می‌دارند.پروتئین وی یا لاكتالبومین نیز كه در شیر مادر بالاتر از شیر گاو است،ممكن است سبب افزایش جذب آهن شود.پس افراد آكلریدریا (كمبود ترشح اسید معده) هیپوكلریدریا (ترشح ناكافی اسید) و یا تجویز مواد قلیایی مثل آنتی اسیدها با عدم محلولیت آهن در مایعات معده و دئودنوم می‌توانند با جذب آهن غیر هِم تداخل كنند.همچنین ترشحات معدی سبب افزایش جذب آهن هِم می‌شود.در بارداری و شیردهی كه نیاز به افزایش تشكیل خون وجود دارد،جذب آهن افزایش می‌یابد.همچنین در كمبود آهن جذب آهن غیر هم افزایش می‌یابد.
فیتات موجود در پوسته غلات،تانن چای و اگزالات سبزیجات و غیره جذب آهن را پایین می‌آورند.با این‌كه اگر كلسیم زیاد مصرف شود جذب آهن را كم می‌كند،اما از طرفی وجود مقدار كافی از كلسیم سبب برداشت فسفات،اگزالات و فیتات می‌شود كه در غیر این صورت آنها با آهن تركیب شده و مانع از جذب آن می‌گردند.معمولاً آهن به غذای شیرخواران به شكل عنصری اضافه می‌شود كه قابلیت جذب آن بستگی به اندازه ذرات آهن دارد.افزایش حركت روده با كاهش زمان تماس مواد معدنی با سلول‌های دیواره روده سبب كاهش جذب آهن می‌شود.همچنین اختلال در جذب چربی با ایجاد استئاتوره،جذب آهن و كاتیون‌های دیگر را كاهش می‌دهد.
 
گردآوری: گروه سلامت سیمرغ
www.seemorgh.com/health
منبع:jamejamonline.ir
 
مطالب پیشنهادی:
رژيم غذايی در کم خونی و فقر آهن
چگونه از بوجود آمدن کم خونی جلوگیری کنیم؟
کم خونی چیست؟(1)
کم خونی چیست؟(2)
کم خونی چیست؟(3)