تمام موجودات زنده در جهان در ابتدا از یك سلول ایجاد می‌شوند اگر بتوانید به این سلولها نگاهی بیندازید شاید نتوانید بین یك فیل و یا گربه در آن مرحله از خلقت تفاوتی ببینید.
این سلولها را سلولهای بنیادی می‌نامند. این سلولهای اجدادی یا بنیادی هستند كه تمام بافتهای موجودات زنده را ایجاد می‌كنند.
شاید تصور آن مشكل باشد كه انسان با این همه توانایی و بافتها و دستگاههای متفاوت، از دستگاه عصبی گرفته تا عضلانی، همه و همه از یك عدد سلول ایجاد شده باشد.
این سلولهای بنیادی علاوه بر اینكه توانایی تبدیل شدن به تمام انواع سلولها را دارند از قدرت تقسیم بالایی نیز برخوردار هستند.
پس از تقسیم‌های سلولی پی در پی در روند رشد و تكامل انسان، سلولهای بنیادی به سلولهای دیگری تبدیل می‌شوند، سلولهایی كه برخی از آنها تا پایان عمر دیگر قابل تقسیم نیستند. این روند را تمایز سلولی می‌نامند.
برخی از سلولهای بدن آنقدر متمایز می‌شوند كه دیگر قدرت تقسیم خود را از دست می‌دهند به طور مثال، سلولهای عضله قلب و سلولهای عصبی دیگر توانایی ازدیاد یا تقسیم سلولی را ندارند.
در شرایط معمول این ناتوانی در تقسیم سلولهای بسیار تمایز یافته، مشكل خاصی را ایجاد نمی‌كند اما اگر انسان دچار سكته قلبی یا مغزی شود و یا در اثر حادثه یكی از اندامهای خود را از دست بدهد، نیاز به این نوع ترمیم احساس می‌شود، در حالی كه سلولهای بدن قادر به تقسیم نیستند.
اما موجودات ابتدایی‌تر مانند كرم خاكی، مارمولك، اسفنج دریایی و یا ستاره‌های دریایی به خوبی از توانایی تقسیم و تمایز سلولی در تمام بافتها برخوردار هستند.
تا جایی كه این قدرت در برخی از این موجودات آنقدر زیاد است كه اگر یك قسمت از بدن آنها جدا شود، پس از مدتی، دو موجود جداگانه و كامل ایجاد می‌شوند !
البته زیاد نگران نباشید ! چون برخی از انواع سلولهای اجدادی حتی پس از رشد و تكامل انسان هم در بدن وجود دارند. یكی از آنها، سلولهای اجدادی مغز استخوان هستند.
این سلولها از توانایی تقسیم بالایی برخوردار بوده و تمام سلولهای خونی را در انسان می‌سازند. از گلبولهای قرمز خون گرفته تا پلاكتها.
اولین بار در سال 1959 پیوند مغز استخوان در انسان انجام شد، و به مرور زمان پیشرفت كرد. تا جایی كه در سال 1995 حدود 40000 پیوند مغز استخوان در تمام دنیا انجام شد.
امروزه برای درمان برخی از بیماریهای خونی، از پیوند مغز استخوان استفاده می‌شود، بیماریهایی از قبیل تالاسمی، لوكمی‌ها ( سرطانهای سلولهای خونی )، كم خونی سلولهای داسی شكل و كم خونی آپلاستیك ( یك نوع كم خونی ناشی از كاهش توانایی مغز استخوان در تولید سلول )
سلولهای عصبی یا نورونها در انسان یكی از تمایزیافته‌ترین سلولها هستند و در گذشته تصور می‌كردند قابلیت تقسیم سلولی را به طور كامل از دست داده‌اند.
در سال 1960 تحقیقات نشان داد كه در مغز پستانداران تعدادی از انواع نورونهای متفاوتی وجود دارند. این یافته‌ها تا سال 1990 بكار گرفته نشد. تا اینكه در سالهای اخیر مشخص شد در مغز انسان بالغ، تعدادی از سلولهای جنینی وجود دارند كه به صورت تمایز نیافته باقی مانده‌اند و توانایی تبدیل به نورونها را دارند.
دانشمندان برخی از این سلولها را از بدن موجودات آزمایشگاهی خارج كردند و دریافتند كه این سلولها توانایی تبدیل شدن را به تمام انواع سلولهای عصبی دارا هستند.
اما این سلولها در نواحی خاصی از مغز وجود دارند و معمولا به نوع خاصی از نورونها تبدیل می‌شوند.
البته باید گفت كه یكی از بهترین نمونه‌های سلولهای اجدادی از نمونه خون بند ناف جنین بدست می‌آید.
تحقیقات در این رشته همچنان ادامه دارد.
رشد انگشت قطع شده
دولت آمریکا طرحی تحقیقی را راه اندازی کرده است که هدفش کشف راز رشد دوباره عضو قطع شده بدن در برخی از حیوانات است.
یکی از افرادی که از این کشف بهره برده است "لی اسپایوک"، شصت و نه ساله از سینسیناتی اوهایو است. انگشت او در سال 2005، در حالی که با یک هواپیمای مدل کار می‌کرده تا استخوان قطع شده بود.
بند انگشت یک سانتی‌متری او هرگز پیدا نشد و به نظر می‌رسید که انگشت آقای اسپایوک برای همیشه ناقص شده است.
اما ناجی انگشت این شهروند آمریکایی برادرش دکتر آلن اسپایوک، جراح سابق و فارغ التحصیل دانشگاه هاروارد بود که موسس شرکت "ای سل" (ACell) است. این شرکت در حوزه بازسازی بدن و رشد دوباره نسوج فعالیت می‌کند.
دکتر اسپایوک به برادرش توصیه می‌کند که به جای پیوند عضو، پودر خوک را امتحان کند و مقداری از آن را برای او می‌فرستد. لی به مدت 10 روز کمی‌از این پودر را روی باقی مانده انگشتش قرار داد.
او می‌گوید: "بار دومی‌که از این پودر استفاده کردم متوجه کمی‌رشد در انگشتم شدم. هر روز کمی‌به قد انگشتم اضافه می‌شد و بالاخره بعد از چهار هفته انگشتم به اندازه طبیعی برگشت و محکم و استوار شد."
او می‌گوید که بعد از چهار ماه انگشتش به شکل اولیه خود بازگشته است با این که کمی‌پوست آن سفت است و زخم کوچکی در نوک آن دیده می‌شود، حس کامل دارد و کاملا هم حرکت می‌کند.
ناخن این انگشت نه تنها رشد کامل داشته بلکه با سرعت دو برابر ناخن انگشت‌های دیگر رشد می‌کند و پوست این انگشت کمتر از بقیه در سرما ترک می‌خورد.
اختصاصی سیمرغ www.seemorgh.com/health