كم‌خونی (آنمی)،یك بیماری شایع است و تقریبا 30 درصد جمعیت جهان كم‌خون هستند.این وضعیت خصوصا در خانم‌های جوان شیوع دارد (بیشتر به علت از دست دادن خون در زمان عادات ماهیانه.)به علاوه این حالت در جمعیت‌هایی كه دچار فقر غذایی هستند،در جاهایی كه بیماریهای مزمنی مانند ایدز شایع است یا نواحی كه آب آنها با سرب یا مس آلوده شده بیشتر از دیگر مناطق دیده می‌شود. بنابراین چون كم‌خونی خیلی شایع است اغلب به شما توصیه می‌شود كه آهن مصرف كنید تا كم خون نشوید ولی باید بدانید كه كمبود آهن یكی از چندین علت كم خونی است.ادامه مطلب را بخوانید تا به حقایق مختلف در مورد كم‌خونی پی ببرید.
با كم‌خونی بیشتر آشنا شوید:
لغت «كم‌خونی» بدین معنی است كه تعداد گلبول‌های قرمز خون كاهش یافته است.این تعریف در نگاه اول ساده به نظر می‌رسد اما لازم است كه «كاهش» نیز معنی شود.
حداقل 2 راه برای تعریف كاهش در گلبول‌های قرمز وجود دارد:
1 - كمتر از تعداد لازم برای پیشبرد فعالیت طبیعی بدن
2 - كمتر از بیشتر مردم سالم.
1 - كمتر از تعداد لازم برای پیشبرد فعالیت طبیعی بدن
2 - كمتر از بیشتر مردم سالم.
البته اغلب گزارش‌ها براساس تعریف دوم شكل می‌گیرند.یعنی مقادیر طبیعی آزمایشگاهی با اندازه‌گیری تعداد گلبول‌های قرمز در صدها و حتی هزاران فرد سالم تعیین می‌شوند و محدوده طبیعی شمارش گلبول‌های قرمز براساس 95درصد این جمعیت معین می‌شود. 5 درصد باقیمانده كه مقادیر بالاتر و پایین‌تر از این محدوده را تشكیل می‌دهند، غیرطبیعی فرض می‌شوند.اهمیت گلبول‌های قرمز در آن است كه اكسیژن را در خون حمل می‌كنند.چندین روش برای ارزیابی و گزارش كم‌خونی وجود دارد كه معمول‌ترین آن حجم و غلظت هموگلوبین (مولكول حمل‌كننده اكسیژن در گلبول قرمز) است.
در یك خانم بزرگسال،حجم طبیعی گلبول‌های قرمز خون كه در اصطلاح هماتوكریت نامیده می‌شود تقریبا بین 48 36 درصد متغیر است.این مقدار در مردها كمی بیشتر است (52 40 درصد.) غلظت هموگلوبین به طور طبیعی بین mgLdL 5/11(میلی‌گرم در دسی‌لیتر) تا MgLdL 5/17 بسته به جنس و آزمایشگاهی كه خون را مورد آزمایش قرار می‌دهد،تغییر می‌كند.كم‌خونی مشكلی شایع است كه در حدود 30 درصد جمعیت جهان به آن مبتلا هستند.به خاطر داشته باشید كه اگر هموگلوبین یا هماتوكریت شما اندكی پایین است،می‌تواند به این دلیل باشد كه شما جزو آن دسته از افراد سالم هستید كه زیر محدوده طبیعی قرار گرفته‌اید.همانطور كه قبلا هم گفتیم محدوده طبیعی از روی نتایج آزمایش‌های 95 درصد از افراد سالم تعیین می‌شود (كه مقادیر مرجع نیز نامیده می‌شوند) و 5 درصد در این محدوده محاسبه نمی‌شوند با این كه آنها هم می‌توانند سالم باشند.
در یك خانم بزرگسال،حجم طبیعی گلبول‌های قرمز خون كه در اصطلاح هماتوكریت نامیده می‌شود تقریبا بین 48 36 درصد متغیر است.این مقدار در مردها كمی بیشتر است (52 40 درصد.) غلظت هموگلوبین به طور طبیعی بین mgLdL 5/11(میلی‌گرم در دسی‌لیتر) تا MgLdL 5/17 بسته به جنس و آزمایشگاهی كه خون را مورد آزمایش قرار می‌دهد،تغییر می‌كند.كم‌خونی مشكلی شایع است كه در حدود 30 درصد جمعیت جهان به آن مبتلا هستند.به خاطر داشته باشید كه اگر هموگلوبین یا هماتوكریت شما اندكی پایین است،می‌تواند به این دلیل باشد كه شما جزو آن دسته از افراد سالم هستید كه زیر محدوده طبیعی قرار گرفته‌اید.همانطور كه قبلا هم گفتیم محدوده طبیعی از روی نتایج آزمایش‌های 95 درصد از افراد سالم تعیین می‌شود (كه مقادیر مرجع نیز نامیده می‌شوند) و 5 درصد در این محدوده محاسبه نمی‌شوند با این كه آنها هم می‌توانند سالم باشند.
كم‌خونی یك بیماری نیست:
كم‌خونی در واقع یك بیماری نیست بلكه یك نتیجه آزمایش است.در شرایط طبیعی،مغز استخوان بیش از مقدار لازم گلبول قرمز می‌سازد تا اكسیژن را به اعضای حیاتی بدن حمل كنند.این گلبول‌ها حدودا 4 ماه در گردش خون دوام می‌آورند و پس از آن از بین می‌روند و از گردش خون حذف می‌شوند.
كم‌خونی در واقع یك بیماری نیست بلكه یك نتیجه آزمایش است.در شرایط طبیعی،مغز استخوان بیش از مقدار لازم گلبول قرمز می‌سازد تا اكسیژن را به اعضای حیاتی بدن حمل كنند.این گلبول‌ها حدودا 4 ماه در گردش خون دوام می‌آورند و پس از آن از بین می‌روند و از گردش خون حذف می‌شوند.
كم‌خونی علل مختلفی دارد ولی دو علت عمده آن عبارتند از:
1 - اختلال در تولید گلبول قرمز،یعنی وقتی مغز استخوان تعداد كمی گلبول می‌سازد.مثال‌های این دسته عبارتند از كمبود آهن،ویتامین 12B و فولات (زیرا هر یك از این مواد برای ساخت گلبول قرمز ضروری است.)
2 - اختلال در تخریب گلبول‌های قرمز،یعنی وقتی گلبول‌های قرمز سریع‌تر از آن كه ساخته شوند از بین می‌روند،انواع مختلف كم‌خونی‌هایی كه باعث لیز گلبول‌های قرمز می‌شوند از این دسته‌اند.
كم‌خونی با این علائم مشاهده می‌شود:
وقتی كم‌خونی واضح باشد می‌تواند با خستگی،سردرد،تپش قلب،تنگی نفس و درد قفسه سینه‌ای همراه باشد و در افرادی كه زمینه بیماری قلبی دارند موجب سكته قلبی شود.
علائم در طی فعالیت تشدید می‌شوند زیرا بدن نیاز به اكسیژن رسانی بیشتری پیدا می‌كند.اگر كم‌خونی شدید باشد علائم در هنگام استراحت نیز ایجاد می‌شوند و شامل سختی تنفس،گیجی و بی‌حالی می‌باشند.اگر كم‌خونی به علت خونریزی ناگهانی ایجاد شده باشد،فقط كمبود گلبول قرمز نداریم بلكه پلاسما (بخش مایع خون) نیز كاهش یافته است كه باعث كاهش فشار خون و سرگیجه یا حتی شوك و مرگ می‌شود.هر چند هیچ‌كدام از این علائم و وضعیت‌ها وقتی كه كم‌خونی خفیف است دیده نمی‌شوند.این كه چگونه آنمی را «واضح» یا «خفیف» دسته‌بندی كنیم به نحوی قراردادی است،اما بیشتر متخصصان موافقند كه سطح هماتوكریت 3532 معمولا باعث بروز علائم نمی‌شود،كمتر از 28 می‌تواند باعث بروز علائم شود و بین 3228 بروز علائم متغیر است یعنی بعضی‌ها دچار علائم می‌شوند و بعضی دیگر نه.
اگر كم‌خونی شما متوسط یا شدید باشد نه تنها علائم كم‌خونی مانند خستگی دیده می‌شوند بلكه علائم وابسته به بیماری كه باعث كم‌خونی شده است نیز قابل مشاهده‌اند.برای مثال كم‌خونی در بین افرادی كه به بیماریهای مزمن التهابی مانند التهاب مفاصل (همراه با درد و سفتی مفاصل) یا بیماری كرون (همراه با اسهال و درد شكم) مبتلایند،شایع است.
در نهایت،وقتی كم‌خونی باعث بروز علائم می‌شود،كاهش یا از بین بردن علائم اهمیت دارد،اما پیدا كردن علت نیز از ارزش خاص خود برخوردار است.در حقیقت از بین بردن علائم وابسته به كم‌خونی بدون این كه بدانیم علت كم‌خونی چیست،امكان‌پذیر نیست.
وقتی هیچ علامتی وجود ندارد:
بیشتر افرادی كه كم‌خونی خفیف دارند،ممكن است خبر نداشته باشند،چون آنها هیچ علامتی ندارند. گفته می‌شود كه خستگی اغلب از كم‌خونی ناشی می‌شود،ولی تا كم‌خونی واضح نباشد،علائم آشكار نمی‌شوند.بعلاوه خستگی،علامت شایعی است كه می‌توان آن را در افراد سالم نیز مشاهده كرد.حتی وقتی خستگی با كم‌خونی خفیف دیده شود،بعد از برطرف شدن كم‌خونی علائم بندرت بهبود می‌یابند.البته استثناهایی هم وجود دارند.برای مثال حتی در كم‌خونی متوسط تا شدید ممكن است علائم آنقدر آهسته بروز كنند كه اصلا احساس نشوند.در مطالعه‌ای كه روی كم‌خونی انجام شده است،معلوم شده كه افراد مبتلا به سرطان،سكته قلبی و آنهایی كه به دیالیز نیازمندند،در صورتی كه كم‌خونی خود را درمان كنند،احساس بهتری پیدا خواهند كرد،حتی وقتی كم‌خونی آنها خفیف باشد و علائم واضحی در آنها وجود نداشته باشد.وقتی در شخصی آنمی تشخیص داده می‌شود،اغلب او فكر می‌كند كه این حالت،خستگی وی را توجیه می‌كند.ولی در بیشتر افراد این گونه نیست،زیرا با این كه كم‌خونی می‌تواند باعث خستگی شود،ولی بیشتر خستگی‌ها به علت كم‌خونی بروز نمی‌كنند،مثلا كم‌خونی خفیف باعث خستگی نمی‌شود،دلیل آن هم این است كه با درمان كم‌خونی،خستگی برطرف نمی‌شود.
اگر خستگی مفرط دارید،خصوصا وقتی علت دیگری (مانند كمبود خواب) پیدا نكردید،با پزشك خود مشورت كنید و بدانید كه كم‌خونی علت‌های مختلفی دارد كه درمان باید پس از یافتن علت آن آغاز شود.
وقتی كم‌خونی واضح باشد می‌تواند با خستگی،سردرد،تپش قلب،تنگی نفس و درد قفسه سینه‌ای همراه باشد و در افرادی كه زمینه بیماری قلبی دارند موجب سكته قلبی شود.
علائم در طی فعالیت تشدید می‌شوند زیرا بدن نیاز به اكسیژن رسانی بیشتری پیدا می‌كند.اگر كم‌خونی شدید باشد علائم در هنگام استراحت نیز ایجاد می‌شوند و شامل سختی تنفس،گیجی و بی‌حالی می‌باشند.اگر كم‌خونی به علت خونریزی ناگهانی ایجاد شده باشد،فقط كمبود گلبول قرمز نداریم بلكه پلاسما (بخش مایع خون) نیز كاهش یافته است كه باعث كاهش فشار خون و سرگیجه یا حتی شوك و مرگ می‌شود.هر چند هیچ‌كدام از این علائم و وضعیت‌ها وقتی كه كم‌خونی خفیف است دیده نمی‌شوند.این كه چگونه آنمی را «واضح» یا «خفیف» دسته‌بندی كنیم به نحوی قراردادی است،اما بیشتر متخصصان موافقند كه سطح هماتوكریت 3532 معمولا باعث بروز علائم نمی‌شود،كمتر از 28 می‌تواند باعث بروز علائم شود و بین 3228 بروز علائم متغیر است یعنی بعضی‌ها دچار علائم می‌شوند و بعضی دیگر نه.
اگر كم‌خونی شما متوسط یا شدید باشد نه تنها علائم كم‌خونی مانند خستگی دیده می‌شوند بلكه علائم وابسته به بیماری كه باعث كم‌خونی شده است نیز قابل مشاهده‌اند.برای مثال كم‌خونی در بین افرادی كه به بیماریهای مزمن التهابی مانند التهاب مفاصل (همراه با درد و سفتی مفاصل) یا بیماری كرون (همراه با اسهال و درد شكم) مبتلایند،شایع است.
در نهایت،وقتی كم‌خونی باعث بروز علائم می‌شود،كاهش یا از بین بردن علائم اهمیت دارد،اما پیدا كردن علت نیز از ارزش خاص خود برخوردار است.در حقیقت از بین بردن علائم وابسته به كم‌خونی بدون این كه بدانیم علت كم‌خونی چیست،امكان‌پذیر نیست.
بیشتر افرادی كه كم‌خونی خفیف دارند،ممكن است خبر نداشته باشند،چون آنها هیچ علامتی ندارند. گفته می‌شود كه خستگی اغلب از كم‌خونی ناشی می‌شود،ولی تا كم‌خونی واضح نباشد،علائم آشكار نمی‌شوند.بعلاوه خستگی،علامت شایعی است كه می‌توان آن را در افراد سالم نیز مشاهده كرد.حتی وقتی خستگی با كم‌خونی خفیف دیده شود،بعد از برطرف شدن كم‌خونی علائم بندرت بهبود می‌یابند.البته استثناهایی هم وجود دارند.برای مثال حتی در كم‌خونی متوسط تا شدید ممكن است علائم آنقدر آهسته بروز كنند كه اصلا احساس نشوند.در مطالعه‌ای كه روی كم‌خونی انجام شده است،معلوم شده كه افراد مبتلا به سرطان،سكته قلبی و آنهایی كه به دیالیز نیازمندند،در صورتی كه كم‌خونی خود را درمان كنند،احساس بهتری پیدا خواهند كرد،حتی وقتی كم‌خونی آنها خفیف باشد و علائم واضحی در آنها وجود نداشته باشد.وقتی در شخصی آنمی تشخیص داده می‌شود،اغلب او فكر می‌كند كه این حالت،خستگی وی را توجیه می‌كند.ولی در بیشتر افراد این گونه نیست،زیرا با این كه كم‌خونی می‌تواند باعث خستگی شود،ولی بیشتر خستگی‌ها به علت كم‌خونی بروز نمی‌كنند،مثلا كم‌خونی خفیف باعث خستگی نمی‌شود،دلیل آن هم این است كه با درمان كم‌خونی،خستگی برطرف نمی‌شود.
اگر خستگی مفرط دارید،خصوصا وقتی علت دیگری (مانند كمبود خواب) پیدا نكردید،با پزشك خود مشورت كنید و بدانید كه كم‌خونی علت‌های مختلفی دارد كه درمان باید پس از یافتن علت آن آغاز شود.
گردآوری: گروه سلامت سیمرغ
www.seemorgh.com/health
منبع:jamejamonline.ir
مطالب پیشنهادی:
جوشانده ای ضد کم خونی
گیاهی برای درمان کم خونی و موثر در لاغری!!
خوراکی های کاهنده آهن خون
چگونه از بوجود آمدن کم خونی جلوگیری کنیم؟
مغز فشار خون را بالا می برد یا قلب؟