7 روز نفس گیر و سخت برای ایرانیان در راه است

شمارش معکوس آغاز شده است؛ 7 روز باقی مانده تا ضرب الاجل پایان مذاکرات هسته‌ای ایران و کشوهای 1+5 آبستن اخباری است که شاید به مهم‌ترین اخبار سال‌های اخیر تبدیل شوند ، اخباری که قطعا در تاریخ ثبت خواهند شد .

تیم مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان و در رأس آنها محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه پس از گذشت بیش از یک سال پر فراز و نشیب امروز  برای آخرین دور مذاکرات راهی وین می شوند. ظریف و کاترین اشتون، مسئول سابق سیاست خارجی اتحادیه اروپا که این روزها تنها هماهنگ کننده اعضای 1+5 است در مذاکرات با ایران، امروز در وین در نمایندگی جمهوری اسلامی ایران بار دیگر ناهار کاری مشترک خواهند داشت. شاید این آخرین ناهار کاری برای شروع مذاکرات برای این دو دیپلمات باشد که قطعا از حساس‌ترین نشست‌ها نیز خواهد بود.

مذاکراتی که از فردا 27 آبان ماه (18 نوامبر) در وین آغاز می شود، پیشاپیش تحلیل‌های بسیاری را همراه خود داشته است. تیم مذاکراتی هفته گذشته(18 آبان ماه) در مسقط نیز به امید توافق دور میز مذاکره نشستند.

مذاکرات مسقط که در روزهای 18 و 19 آبان ماه تنها محدود به وزرای خارجه ایران و آمریکا با حضور اشتون بود، از دید بسیاری از تحلیل گران می‌توانست امید بخش باشد و توافق را مبدل به امری در دسترس کند. هر چند مذاکرات در پشت درهای بسته و بسیار محرمانه برگزار شد، اما اخبار رسیده بعد از سه روز مذاکره که روز پایانی آن در سطح 1+5 بود، خبرهای مثبتی را به همراه نداشت. برخلاف تحلیل‌های پیشین دو طرف در پی نهمین دور مذاکرات همچنان اعلام کردند که موارد اختلافی پا برجاست و پیشرفتی حاصل نشده است.

اما موارد اختلافی باقی مانده در مذاکرات که همواره بر آن تأکید شده است، مسئله غنی سازی ایران، تاسیسات اراک و فردو، نطنز، مسئله تحقیق و توسعه ایران و همچنین موضوع تحریم‌ها بوده است.

از اولین دور مذاکرات وین پس از توافق ژنو در بهمن ماه سال گذشته که به منظور دست یابی به یک توافق جامع تحت عنوان برنامه مشترک اقدام آغاز شد، موارد اختلافی مذکور همچنان مد نظر بودند.

در حالی که دو طرف تاریخ 20 جولای را برای رسیدن به این توافق در نظر گرفته بودند اما اختلافات پابر جا ماند و طرفین در وین 6 تنها به تمدید 4 ماهه توافق ژنو دست یافتند تا شاید 24 نوامبر را به عنوان روز پایان اختلافات ببینند.

اگرچه از زمان پایان مذاکرات وین 6 تاکنون یعنی در حدود 4 ماه گذشته موارد اختلافی کمرنگ‌تر شده اند، اما اختلافات اساسی همچنان پابرجاست. اعضای تیم هسته‌ای بارها اعلام کرده اند که حصول هر توافقی منوط به دست یابی به توافق در همه موارد است اما اخبار منتشر شده در رسانه ها به نقل از منابع مطلع حاکی از آن است که در برخی از موارد راه حل‌هایی برای حصول توافق حاصل شده است.

بر اساس آنچه تاکنون از مذاکرات حاصل شده است طرفین در مورد کارخانه آب سنگین اراک به توافقی ضمنی برای بازطراحی رآکتور دست یافته اند. بر این اساس نگرانی طرف مقابل در مورد میزان پلوتونیوم تولیدی در رآکتور اراک که به ادعای طرف مقابل منجر به ساخت بمب هسته ای از سوی ایران می شود با بازطراحی قلب رآکتور ممکن خواهد شد.

طرف غربی پیش از این خواهان تعطیل شدن این رآکتور و یا بازطراحی آن برای تولید پلوتونیوم کمتر از 5 کیلوگرم شده بود و این در حالی است که به گفته کارشناسان هسته ای در شرایط کنونی اراک قادر خواهد بود سالانه 10 کیلوگرم پلوتونیوم تولید کند. همچنین طرف مقابل خواهان تغییر رآکتور از آب سنگین به آب سبک بود . ایران در طول مذاکرات هسته ای اعلام کرد که حاضر به تعطیلی اراک و تغییر آب سنگین به آب سبک نخواهد بود اما با بازفرآوری این رآکتور میزان پلوتونیوم تولیدی را کاهش خواهد داد .

در مورد تآسیسات زیرزمینی فردو یکی از ادعاهای اصلی طرف مقابل این است که این تأسیسات به دلیل قرار گرفتن در عمق زمین و ناتوان بودن غرب در حمله نظامی! به این تأسیسات باعث نگرانی است. طرف مقابل معتقد است که ایران در دوره برک اوت (زمانی که اراده کند از معاهده منع تكثیر تسلیحات هسته ای خارج شود) در مدت کوتاهی قادرخواهد بود تأسیسات خود را به فردو منتقل کرده و به تولید بمب هسته ای دست بزند. به هر حال این ادعا در حالی مطرح می شود که کارشناسان ایرانی معتقد هستند، فردو تنها ظرفیت 3 هزار سانتریفیوژ دارد و این ادعا تنها یک بهانه است. به هر تقدیر اکنون طرف مقابل خواهان تغییر کابری فردو برای برخی اقدامات تحقیق و توسعه شده است.

از سوی دیگر یکی از موضوعات اصلی اختلاف بین ایران و 1+5 مسئله غنی سازی ایران و تعداد سانتریفیوژهای موجود در تأسیسات نطنز است. موضوعی که حتی در مذاکرات اخیر مسقط نیز به عنوان یکی از دو موضوع اصلی اختلافی مطرح شد.

ایران با پذیرش سقف غنی سازی 5 درصد در توافق ژنو تآکید داشته است که میزان غنی سازی خود را بر اساس نیاز عملی مشخص خواهد کرد، موضوعی که اکنون بحث اصلی مذاکرات است .

ایران در حال حاضر دارای 10 هزار و 40 سانتریفیوژ است که 9 هزار و 400 سانتریفیوژ آن در نطنر هستند و مابقی در فردو. طرف مقابل معتقد است در صورت فعال بودن 9400 سانتریفیوژ، ایران قادر خواهد بود در مدت 6 ماه به بمب اتم دست پیدا کند. بحث طرف مقابل برای کاهش تعداد سانتریفیوژهای ایران افزایش زمان مذکور به حداقل یک سال است و این در حالی است که ایران معتقد است برای تأمین سوخت مورد نیاز نیروگاه بوشهر برای بعد از سال 2021 و به منظور غنی سازی صنعتی که هدف ایران از فعالیت های هسته ای اعلام شده است، به 190 هزار سو غنی سازی نیاز دارد.

در ابتدای مذاکرات از رقم 1500 سانتریفیوژ به عنوان میزان مورد نظر آمریکایی ها نام برده می شد و در طول ماه های اخیر به شایعاتی مبنی بر توافق بر سر 4 تا 6 هزار سانتریفیوژ رسیده است.

اما به هر حال در حال حاضر همچنان مهم ترین بحث اختلافی بین طرفین موضوع رفع کامل تحریم ها است . مسئله تحریم ها در پایان مذاکرات هفته گذشته در مسقط نیز مهم ترین موضوعی اعلام شد که طرفین موفق به حصول هیچگونه توافقی در باره آن نشده اند.

در حالیکه    آمریکا و سایر همپیمانان غربی اصرار بر تعلیق تحریم ها به صورت گام به گام دارند، ایران بر لغو  و رفع کامل همه تحریم های آمریکا ، اتحادیه اروپا و شورای امنیت به صورت کامل تآکید دارد .  

مسئله ای که در روزهای اخیر خصوصا بعد از مذاکرات مسقط، شایعات و تحلیل های زیادی را مبنی بر تمدید مذاکرات به دلیل عدم توافق در اینباره به همراه داشته است .

روزنامه آمریکایی لس آنجلس تایمز به تازگی در مطلبی  نوشت که ایران در مذاکرات هسته‌ای با غرب خواستار کاهش سریع تحریم‌های سازمان ملل است.

این روزنامه آمریکایی نوشت: جدیدترین مانع برای آمریکا و پنج کشور دیگر که در حال نهایی کردن توافق هسته‌ای با ایران تا ضرب الاجل 24 نوامبر هستند، تقاضای پیش بینی نشده جدید تهران برای کاهش سریع تحریم‌های سازمان ملل است.طی 9 ماه گذشته که مذاکرات میان ایران و گروه 1+5 انجام می‌شد، ایران و دیپلمات‌های شش قدرت جهانی نخست بر روی کاهش تحریم‌های یکجانبه اقتصادی که توسط آمریکا و اتحادیه اروپا اعمال شده بود، تمرکز داشتند.

لس‌آنجلس تایمز در ادامه این گزارش نوشت: تحت این مذاکرات در صورتی که ایران محدودیت‌ها بر روی برنامه هسته‌ای خود را قبول کند در آن صورت آمریکا و دیگر کشورها کاهش تحریم‌هایی که علیه بخش نفتی و صنایع ایران تحمیل شده بود را آغاز می‌کنند.پس از آن، گروه 1+5 که شامل 5 عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل به همراه آلمان است، تا آخرین گام منتظر خواهند ماند تا پس از آن تحریم‌های سازمان ملل را بردارند که این تحریم‌ها از سال 2006 تا 2010 علیه ایران اعمال شده است. اما طی هفته‌های اخیر مذاکره‌کنندگان ایرانی رویکرد خود را تغییر داده و خواستار کاهش سریعتر تحریم‌های سازمان ملل شده‌اند.کارشناسان می‌گویند که ایران قصد دارد با کاهش تحریم‌های سازمان ملل مشروعیت بین‌المللی تحریم‌های یکجانبه آمریکا و اروپا را زیر سوال ببرد.

این روزنامه به نقل ازرابرت آینهورن از اعضای سابق دولت اوباما و تیم هسته‌ای که هم اکنون عضو موسسه بروکینگز است، می نویسد:  یافتن راهی برای راضی کردن ایران بدون نادیده گرفته شدن اهداف غرب، نیازمند خلاقیتی بزرگ است.

از سوی دیگر خبرگزاری فرانسه نیز از آینهورن نقل می کند: مذاکرات هسته ای ایران و کشورهای ۵+۱ برای چند ماه دیگر تمدید می شود. عملا هیچ امکانی برای رسیدن به یک توافق جامع تا تاریخ 24 نوامبر(3 آذر) وجود ندارد. من فکر می کنم آنها نسبت به ترتیبات موقتی برای تمدید مذاکرات به مدت چند ماه موافقت می کنند.

البته در کنار این اظهارات، تحلیل های دیگری نیزدر رسانه های طرف مقابل وجود دارد.

روزنامه نیویورک‌تایمز با وجود انکه بر احتمال تمدید مذاکرات تأکید دارد، در گزارشی با اشاره به فرصت کم باقیمانده تا ضرب‌الاجل 24 نوامبر برای حصول توافق هسته‌ نهایی نوشت: نباید فرصت‌ها برای رسیدن به راه‌حل جامع از دست برود.

روزنامه دیلی تلگراف نیز در گزارشی می نویسد: حتی اگر آمریکا بتواند به توافق مورد نظرش با ایران دست پیدا کند باراک اوباما باز هم با هجوم تند کنگره مواجه خواهد بود که اکنون در کنترل جمهوریخواهان قرار دارد. هرگونه توافق آمریکا را ملزم خواهد کرد تا تحریم‌ها علیه ایران را لغو کند. اما جمهوریخواهان تهدید کرده‌اند توافقی که به ایران اجازه دهد سانتریفیوژهایش را حفظ کند بلوکه خواهند کرد.با توجه به این مخالفت‌ها اوباما ممکن است مجبور شود با استفاده از اختیارات خود تحریم‌ها را یک طرفه لغو کند تا این که بخواهد بار ریسک آرای کنگره مواجه شود.

با این وجود اما بار دیگرسرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه می‌گوید که گروه 1+5 پیشنهادات برای حل و فصل موضوع هسته‌ای ایران را افزایش داده‌اند.

وی افزود: احتمال رسیدن به توافق جامع در مذاکرات وین(18-24 نوامبر) بسیار بالا است.

به هر حال در کنار چنین تحلیل هایی که اغلب از سوی رسانه های آمریکایی با خط خبری ویژه منتشر می شود ، دو طرف به صورت رسمی هیچگونه موضع گیری در این باره نداشته اند .

سیدعباس عراقچی، عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان در پایان مذاکرات مسقط با وجود آنکه عنوان کرد مذاکرات در عمان پیشرفتی نداشته است اما تأکید داشت که مذاکره تا 3 آذر ماه ادامه خواهد داشت .

جان کری نیز در پایان مذاکرات هفته گذشته اعلام کرد که تلاش ها سخت ادامه دارد.

در چنین شرایطی به نظر می رسد عمان همچنان به عنوان میانجی در حال تلاش برای حل مسئله است و با وجود آنکه مذاکرات در عمان نتبیجه ای نداشت ، یوسف بن علوی ، وزیر امور خارجه عمان روز یکشنبه با سفر به تهران و دیدار با رئیس جمهور و وزیر امور خارجه، در خصوص مذاکرات هسته ای گفتگو کرد. برخی از اخبار حاکی از آن است که بن علوی حامل پیام مهمی برای ایران بوده است .

پیامی که به نظر می رسد در روزهای پایانی و در حالی که مذاکره کنندگان قرار است از امروز راند آخر را در وین داشته باشند، می تواند سرنوشت توافق را تعیین کند. در حالی که در پایان مذاکرات وین در پی اختلافاتی که درباره مسئله تحریم ها وجود دارد تنها راه توافق تصمیم سیاسی آمریکا مطرح شده است، این امید می تواند وجود داشته باشد که پیام بن علوی تنها یک روز مانده به شروع دور پایانی حامل اخبار مهمی از سوی طرف مقابل باشد تا شاید پس از بیش از 11 سال مذاکرات هسته ای با اخذ تصمیم سخت از سوی آمریکا وپذیرش حقوق قانونی ایران،فرجامی مطلوب داشته باشد .