بهایی که آنکارا بابت سوریه خواهد پرداخت

از زمان آغاز بحران سیاسی و سپس درگیری های مسلحانه در سوریه، نوع رفتار دولت آنکارا نسبت به این بحران، یکی از موضوعات بحث برانگیز در عرصه بین المللی بوده است. در این میان، هرچند ترکیه سعی داشته با حمایت از مخالفان اسد، چشم انداز نفوذ خود در آینده سوریه را روشن تر سازد، اما تحلیلگران ترک به طور فزاینده ای نسبت به این موضوع ابراز تردید می کنند.

به گزارش «تابناک»، یکجانبه گرایی افراطی دولت آنکارا در بحران سوریه و سرمایه گذاری بیش از حد این کشور بر روی مخالفان اسد، به نحو فزاینده ای تحلیلگران را به این نتیجه می رساند که سیاست های این دولت در قبال دمشق، در نهایت به ضرر منافعش در منطقه تمام خواهد شد.

«قدری گورسل»، تحلیلگر ترکیه ای در مطلبی که در سایت تحلیلی «المانیتور» منتشر کرده، با اشاره به این موضوع، مهمترین اشتباه ترکیه را «قرار دادن همه تخم مرغ هایش در یک سبد» می داند و می نویسد ترکیه با پشتیبانی صرف از اخوان المسلمین، خود را در نوعی بازی با حاصل جمع صفر گرفتار کرده است.

با این حال، به اعتقاد وی، این نوع بازی در سوریه جواب نمی دهد. برای اینکه ترکیه بتواند تمامی منافع مورد نظر خود را از بحران سوریه کسب کند، اخوان المسلمین باید بتواند به طور کامل و مطلق، قدرت را در سراسر ترکیه در اختیار خود درآورد؛ امری که احتمال آن نزدیک به صفر است.

از سوی دیگر، سیاستگذاران آنکارا همزمان با قرار دادن همه تخم مرغ هایشان در سبد اخوان المسلمین، بر اساس نوعی اعتماد به نفس کاذب و با بی پروایی تمام، سقوط اسد در کوتاه مدت را امری قطعی و مسلم می پندارند.

به عقیده گورسل، یکی از دلایل اینکه دولت آنکارا چنین دیدگاهی که بسیار با حقیقت فاصله دارد را نسبت به سوریه اتخاذ کرده، دست کم گرفتن توانایی های نهادی مقاومت دولت سوریه علیه مخالفان است. وی این امر را یک قضاوت کاملاً نادرست می داند.

اما به نظر وی، این تنها بعد ماجرا نیست، بلکه عوامل احساسی و روانی نیز در این تصمیم گیری آنکارا دخیلند.

بر این اساس، دولتمردان حزب عدالت و توسعه، زمانی که دیدند انقلاب های عربی منجر به روی کار آمدن اخوان المسلمین در مصر و اسلام گرایان در دو کشور دیگر شده و در سوریه نیز سنی ها علیه دولت حاکم شورش کرده اند، دچار نوعی سرخوشی بی سابقه شدند. در این زمینه باید اشاره کرد که حزب عدالت و توسعه، خود نماینده تفکرات اخوانی در ترکیه است.

به این ترتیب، امید به اینکه یکپارچگی میان کشورهایی با حاکمیت اسلام سنی، بتواند به یک نظم خاورمیانه ای جدید در حوزه شرق مدیترانه منجر شود، این سرخوشی را در دولتمردان عدالت و توسعه به وجود آورده و ارتباط آنان را با واقعیت قطع کرد. عوامل احساسی و روانی، نقش تعیین کننده ای در پیدایش عناصر سنی، اسلامی و عثمانی در سیاست خارجی ترکیه ایفا کرده است.

اکنون، انتظار کلی دولت آنکارا این است که اسد به طریقی در آینده نزدیک از قدرت کنار زده شود.

گورسل تأکید می کند که برای حاکمان ترکیه، معیار موفقیت سیاستشان در قبال سوریه، کنار رفتن اسد است. آن ها انتظار دارند که با کنار رفتن اسد، سیاستشان با تحسین همگان مواجه شود. با این حال، تحلیل دقیق اوضاع نشانگر این است که انتظار آن ها به گونه ای مثبت برآورده نخواهد شد.

به اعتقاد این تحلیلگر، پیش از پاسخ به این سوال که «با کنار رفتن اسد، ترکیه با چه مشکلاتی روبرو خواهد شد؟»، باید به این سوال پاسخ داد که «بهای باقی ماندن بیش از حد انتظار اسد در قدرت، چه خواهد بود؟»

در این زمینه، باید اشاره کرد که ترکیه هم اکنون نیز بهای سیاسی و اقتصادی سنگینی را در جدال 21 ماهه برای کنار زدن اسد به شیوه های گوناگون پرداخت کرده است.

گورسل در بیان این هزینه ها، به مواردی از قبیل از میان رفتن تقریباً کامل تجارت زمینی ترکیه با خاورمیانه و هزینه های مربوط به بخش های حمل و نقل، تولید و کشاورزی اشاره می کند. علاوه بر این، ترکیه با امید به ایجاد یک منطقه حائل، آورگان سوری را در خاک خود پذیرفت؛ اما این امید محقق نشد. اکنون ترکیه به تنهایی با بار مالی بیش از 140 هزار آواره سوری دست و پنجه نرم می کند.

علاوه بر این، تا زمانی که اسد در دمشق باقی بماند، تلاش های کردهای سوریه برای دستیابی به خودمختاری، که تهدیدی برای آنکارا محسوب می شود، به قوت خود باقی خواهد بود. هرچه اسد بیشتر در قدرت بماند، بهایی که ترکیه باید بپردازد بیشتر خواهد بود.

با این حال، گورسل تأکید می کند که نباید تصور کرد با کنار رفتن اسد، مشکلات ترکیه حل می شود. بر عکس، این مشکلات متنوع تر، پیچیده تر و گیج کننده تر خواهد شد که البته بخش عمده ای از این مشکلات، حاصل سیاست های غلط خود ترکیه است.

مهمترین این اشتباهات، در موضوع کردها است. ظهور کردهای سوریه تحت رهبری گروهی نزدیک به «پ. ک. ک»، به مسئله ترکیه با کردها، بعدی منطقه ای بخشیده است. در این عرصه، ایران، دولت سوریه، بغداد، اقلیم کردستان عراق و بسیاری از عناصر دیگر به موازنه کردی ترکیه وارد می شوند. به این ترتیب، مداخله احتمالی ترکیه در این منطقه، خطر بین المللی شدن موضوع را به همراه خواهد داشت.

از سوی دیگر، در صورتی که موضوع کردهای سوریه به شیوه ای مسالمت آمیز حل و فصل شده و آن ها به خودمختاری دست پیدا کنند، ترکیه به عنوان تنها کشوری در منطقه باقی خواهد ماند که با داشتن بزرگترین جمعیت کرد، کمترین میزان حقوق سیاسی را در اختیار آن ها گذاشته است.

در همین حال، «پ. ک. ک» نیز با سلاح هایی که از سوریه به دست می آورد، به تهدیدی بزرگتر از قبل برای ترکیه تبدیل خواهد شد.

اما علاوه بر موضوع کردها، گورسل اشاره می کند که ورود آنکارا به منازعه سوریه در حمایت از جمعیت های سنی این کشور، مشکلاتی را در ارتباط این کشور با دیگر گروه های قومی و مذهبی سوریه ایجاد می کند. در این حالت، در صورت وقوع هرگونه خشونت علیه این گروه ها، ترکیه نیز مسئول دانسته خواهد شد. خود این حقیقت که سلاح های گروه های سنی و جهادی در حال حاضر از مسیر ترکیه به دست آن ها می رسد، مسئولیتی سیاسی و اخلاقی برای ترکیه ایجاد کرده است.

به علاوه، ترکیه به واسطه فعالیت «جبهه النصره» و دیگر گروه های وابسته به القاعده نیز با دردسرهایی روبرو خواهد شد.

در نهایت، این امر محتمل است که اقلیت کوچک ترکمن ساکن در سوریه، به هدفی برای انتقام گیری از سوریه تبدیل شود.

به این ترتیب، این تحلیلگر ترک نتیجه می گیرد که هرچند حتی هنوز درباره کنار رفتن اسد از قدرت در آینده نزدیک نیز نمی توان به طور قطعی نظر داد، اما در صورت وقوع این امر نیز ترکیه زیان های بسیاری را متحمل خواهد شد که به تمامی ناشی از سیاست های نادرست خود این کشور است.